საწ­ვა­ვის სიძ­ვი­რე­ზე სა­ქარ­თვე­ლო­ში არა­ერ­თხელ თქმუ­ლა და და­წე­რი­ლა, თუმ­ცა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის ცვლი­ლე­ბას­თან ერ­თად ამ სფე­რო­ში სა­ინ­ტე­რე­სო პრო­ცე­სე­ბი და­ი­წყო: გა­სუ­ლი წლის ოქ­ტომ­ბერ­ში კომ­პა­ნია "ვი­სოლ­მა" ბენ­ზი­ნი რვა თეთ­რით გა­ა­ი­ა­ფა, საწ­ვა­ვი გა­ა­ი­ა­ფეს სხვა ფირ­მებ­მაც, თუმ­ცა ეს პრო­ცე­სი შემ­დეგ თან­და­თან შე­ნელ­და. გა­ი­ა­ფე­ბის ტენ­დენ­ცი­ას სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი ბაზ­რის გახ­სნით ხსნი­ან, თუმ­ცა იმა­საც აღ­ნიშ­ნა­ვენ, რომ ამ ბიზ­ნეს­ში არ­სე­ბუ­ლი მო­ნო­პო­ლი­ე­ბი პო­ზი­ცი­ებს არ თმო­ბენ, რის გა­მოც გა­ი­ა­ფე­ბის პრო­ცე­სი შე­ფერ­ხდა. ამ მო­საზ­რე­ბას იზი­ა­რებს სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ბუ­ნე­ბის­მე­ტყვე­ლო მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა აკა­დე­მი­ის აკა­დე­მი­კო­სი, ექ­სპერ­ტი ალექ­სან­დრე თვა­ლჭ­რე­ლი­ძეც.

- ბა­ტო­ნო ალექ­სან­დრე, ბოლო წლებ­ში მსოფ­ლი­ო­ში ნავ­თო­ბის გაძ­ვი­რე­ბას­თან ერ­თად მისი ფასი სა­ქარ­თვე­ლო­შიც მყი­სი­ე­რად მა­ტუ­ლობ­და. რით შე­იძ­ლე­ბა აიხ­სნას ასე­თი სწრა­ფი რე­აქ­ცია?

- ვიდ­რე უშუ­ა­ლოდ ამ თე­მა­ზე გა­და­ვი­დო­დეთ, აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა შე­ვე­ხო სხვა სა­კითხს: სა­ერ­თოდ, საწ­ვა­ვის ფა­სის სტრუქ­ტუ­რა­ში ნედ­ლი ნავ­თო­ბის წილი არის მცი­რე: დი­ზე­ლის საწ­ვავ­ში - და­ახ­ლო­ე­ბით 30 პრო­ცენ­ტი, ხოლო ბენ­ზი­ნის ფას­ში - და­ახ­ლო­ე­ბით 35-40 პრო­ცენ­ტი. ამი­ტომ ნედლ ნავ­თობ­ზე ფა­სის მერ­ყე­ო­ბა ვე­რა­ვი­თარ შემ­თხვე­ვა­ში ვერ გა­ნა­პი­რო­ბებს ფა­სე­ბის ცვა­ლე­ბა­დო­ბას საწ­ვავ­ზე. ახლა კი მე­ო­რე სა­კი­თხი: საწ­ვა­ვი იყი­დე­ბა ე.წ. ფი­უ­ჩერ­სუ­ლი, ანუ წინმსწრე­ბი კონ­ტრაქ­ტე­ბით, რო­მელ­თა მი­ნი­მა­ლუ­რი ხან­გრძლი­ვო­ბა არის სამი თვე, ხოლო ნორ­მა­ლუ­რი - 15 თვე. ამ კონ­ტრაქ­ტში ფასი ფიქ­სი­რე­ბუ­ლია, ამი­ტომ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ბა­ზარ­ზე ფა­სე­ბის მერ­ყე­ო­ბა მყი­სი­ე­რად ვე­რა­ვი­თარ შემ­თხვე­ვა­ში ვერ შეც­ვლის საწ­ვა­ვის ფასს სა­ქარ­თვე­ლო­ში. და­ვუშ­ვათ, დღეს თუ შე­იც­ვა­ლა ნედ­ლი ნავ­თო­ბის ფასი, მისი ზე­გავ­ლე­ნა საწ­ვა­ვის ფას­ზე გა­მოვ­ლინ­დე­ბა მხო­ლოდ 15 თვის შემ­დეგ. ასე რომ, საწ­ვა­ვის ფა­სის უე­ცა­რი მა­ტე­ბა სულ სხვა, ში­ნა­ურ ფაქ­ტო­რებს უნდა და­ვაბ­რა­ლოთ.

- ბოლო ხანს სა­ქარ­თვე­ლო­ში ახალ­გა­მო­ჩე­ნილ ბენ­ზინ­გა­სა­მართ სად­გუ­რებ­ში საწ­ვა­ვი საკ­მა­ოდ ია­ფია: ერთი ლიტ­რი ბენ­ზი­ნის ფასი იქ 1,85-1,90 ლა­რის ფარ­გლებ­ში მერ­ყე­ობს, ცნო­ბი­ლი ბრენ­დე­ბის ქსელ­ში კი 15-20 თეთ­რით ძვი­რია.

- ამ შემ­ცი­რე­ბას უნდა ვუ­მად­ლო­დეთ იმას, რომ მე­წარ­მე­ებს რე­ა­ლუ­რი კონ­კუ­რენ­ცი­ის იმე­დი გა­უჩ­ნდათ. ე.წ. ბრენ­დი­რე­ბულ ავ­ტო­გა­სა­მართ სად­გუ­რებ­ზე კი, რომ­ლე­ბიც ეკუთ­ვნის ან "ვი­სოლს" ან "სო­კარს", ან "გალფს" და სხვა ცნო­ბილ ფირ­მებს, ფა­სე­ბი არ იც­ვლე­ბა. რო­გორც კი "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბა" მო­ვი­და ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის სა­თა­ვე­ში, საწ­ვა­ვის ფასი და­ე­ცა. შემ­დეგ მათ და­ი­ნა­ხეს, რომ ახა­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა მე­წარ­მე­ებს არ ერ­ჩის და ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის შე­მო­ღე­ბას ელო­დე­ბა, ამი­ტომ ამ ბიზ­ნეს­ში არ­სე­ბუ­ლი მო­ნო­პო­ლი­ე­ბი დარ­ჩე­ნილ დროს მაქ­სი­მა­ლუ­რად იყე­ნე­ბენ, რომ რაც შე­იძ­ლე­ბა მალე გამ­დიდ­რდნენ. რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ეს არის ამ ფირ­მე­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლებს შო­რის კორ­პო­რა­ცი­უ­ლი შე­თან­ხმე­ბის ნა­ყო­ფი. არ გა­მოვ­რი­ცხავ, რომ მათ ერთი და იგი­ვე დამ­ფუძ­ნებ­ლე­ბი ჰყავ­დეთ და გა­რი­გე­ბას ჰქონ­დეს ად­გი­ლი.

- სხვა­თა შო­რის, ბენ­ზი­ნის ფასი "ლუ­კო­ილ­მაც" შე­ამ­ცი­რა. რო­გორც ჩანს, დიდი ფირ­მე­ბიც იძუ­ლე­ბუ­ლი არი­ან, საწ­ვა­ვის ბა­ზარ­ზე შექ­მნი­ლი ვი­თა­რე­ბა გა­ით­ვა­ლის­წი­ნონ.

- "ლუ­კო­ი­ლი" სპე­ცი­ფი­კუ­რი ფირ­მაა, რო­მე­ლიც ვა­გიფ ალეკპე­რო­ვის - "ლუ­კო­ი­ლის" მფლო­ბე­ლი­სა და პრე­ზი­დენ­ტის, ბიზ­ნესს უკავ­შირ­დე­ბა. ეს არის რუ­სულ-აზერ­ბა­ი­ჯა­ნუ­ლი კომ­პა­ნია, ვა­გიფ ალეკპე­რო­ვი კი მსოფ­ლი­ო­ში გან­თქმუ­ლი ბიზ­ნეს­მე­ნია და ის ამ გა­რი­გე­ბებ­ში, ალ­ბათ, არ მო­ნა­წი­ლე­ობს. მას აქვს თა­ვი­სი პო­ლი­ტი­კა, ზოგ­ჯერ მი­დის შე­თან­ხმე­ბა­ზე სხვა მომ­წო­დე­ბელ­თან, ზოგ­ჯერ - არა, მაგ­რამ ალეკპე­რო­ვი ის ადა­მი­ა­ნი არ არის, ვი­საც ყო­ფი­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი თა­ვი­ანთ აზრს თავ­ზე მო­ახ­ვევ­დნენ მა­ში­ნაც კი, როცა ისი­ნი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში იყ­ვნენ. ეს არის სა­ერ­თა­შო­რი­სო რან­გის ბიზ­ნეს­მე­ნი, რომ­ლის ქო­ნე­ბაც და­ახ­ლო­ე­ბით 10 მი­ლი­არდს აღე­მა­ტე­ბა და ბიზ­ნე­სის კა­ნო­ნებს უფრო ით­ვა­ლის­წი­ნებს, ვიდ­რე ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის ინ­ტე­რე­სებს. კი­დევ გა­ვი­მე­ო­რებ: ფა­სე­ბის შემ­ცი­რე­ბა და­ი­წყო ოქ­ტომ­ბერ­ში, შემ­დეგ ნავ­თო­ბის მომ­წო­დებ­ლებს ში­შის სინ­დრო­მი გა­უქ­რათ ახა­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბი­სად­მი და ისი­ნი კვლავ გა­ნაგ­რძო­ბენ ად­რინ­დელ პო­ლი­ტი­კას, ცდი­ლო­ბენ, ვიდ­რე ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა შე­მო­ვა, რაც შე­იძ­ლე­ბა მეტი სარ­გე­ბე­ლი ნა­ხონ. გან­სხვა­ვე­ბა არის ასე­თი: რო­გორც გი­თხა­რით, და­მა­ტე­ბუ­ლი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა მსოფ­ლი­ოს ბენ­ზინ­გა­სა­მართ სად­გუ­რებ­ზე არის 12-15 პრო­ცენ­ტი, ჩვენ­თან კი - 100 პრო­ცენ­ტი, შე­სა­ბა­მი­სად, 80-85 თეთ­რი არის იმ ფირ­მე­ბის ზე­მო­გე­ბა, რომ­ლებ­საც ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა მფარ­ვე­ლობ­და და რო­მელ­საც ისი­ნი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში იღებ­დნენ და დღემ­დე იღე­ბენ.

- არა­სამ­თავ­რო­ბო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი 40-45-თეთ­რი­ან ზე­მო­გე­ბა­ზე სა­უბ­რო­ბენ.

- მეჩ­ვე­ნე­ბა, რომ მო­გე­ბა უფრო მე­ტია, რად­გან საწ­ვა­ვი 2 ლარი ღირს. მე ვგუ­ლის­ხმობ, რომ კომ­პა­ნი­ე­ბის მო­გე­ბა სა­დღაც 85 თეთ­რს აღ­წევს. სამ­წუ­ხა­როდ, სა­ბუ­თი ხელთ არა მაქვს, მაგ­რამ მოდი, მი­ვიჩ­ნი­ოთ, რომ ეს არის ჩემი ექ­სპერ­ტუ­ლი თვალ­საზ­რი­სი, რო­მე­ლიც ლო­გი­კურ გათ­ვლებს ემ­ყა­რე­ბა. თა­ვის­თა­ვად სა­ინ­ტე­რე­სოა, რა რა­ო­დე­ნო­ბის საწ­ვა­ვი შე­მოჰ­ქონ­დათ ამ კომ­პა­ნი­ებს და სა­ბო­ლო­ოდ რამ­დენ მო­გე­ბას იღებ­დნენ. არ­სე­ბობს ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც ყო­ვე­ლი­ვე ამას აკონ­ტრო­ლე­ბენ და სხვა­დას­ხვა მო­ნა­ცე­მებ­ზე დაყ­რდნო­ბით შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ ამ კომ­პა­ნი­ებს და­ახ­ლო­ე­ბით 450 ათა­სი ტონა საწ­ვა­ვი შე­მო­აქვთ ყო­ველ­წლი­უ­რად, თი­თო­ე­ულ ლიტრზე, სულ მცი­რე, 50-თეთ­რი­ა­ნი მო­გე­ბაც რომ დავ­თვა­ლოთ, გა­მო­დის, მათ დღემ­დე ასე­უ­ლო­ბით მი­ლი­ო­ნი შე­მო­სა­ვა­ლი აქვთ.

- რა შემ­თხვე­ვა­ში შე­იც­ვლე­ბა ეს ვი­თა­რე­ბა?

- შე­იც­ვლე­ბა მხო­ლოდ მა­შინ, როცა ამუ­შავ­დე­ბა ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­უ­რი სამ­სა­ხუ­რი და გვექ­ნე­ბა ბერ­კე­ტი, რო­მე­ლიც გა­ა­კონ­ტრო­ლებს ამ სფე­როს. ამ ეტაპ­ზე კი სა­ქარ­თვე­ლო­ში ფა­სე­ბის და­წე­სე­ბას მა­ნი­პუ­ლა­ცი­ე­ბი არც სჭირ­დე­ბა. ქარ­თუ­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით ბიზ­ნეს­მენს აბ­სო­ლუ­ტუ­რი თა­ვი­სუფ­ლე­ბა ეძ­ლე­ვა - რამ­დე­ნა­დაც მო­ი­სურ­ვებს, იყი­დის პრო­დუქ­ცი­ას და რამ­დე­ნა­დაც მო­ი­სურ­ვებს - გა­ყი­დის. ახლა რაც შე­ე­ხე­ბა მო­ნო­პო­ლი­ებს, ქარ­თულ ბა­ზარ­ზე მათი წარ­მოქ­მნა თან­და­თა­ნო­ბი­თი პრო­ცე­სი გახ­ლდათ. რო­დე­საც ამ­ჟა­მინ­დე­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა მო­ვი­და, უკვე არ­სე­ბობ­და რამ­დე­ნი­მე კომ­პა­ნია, მათ შო­რის "ლუ­კო­ი­ლი", "ეკო ჯორ­ჯია", "როპ­მეტ­რო­ლი" და სხვე­ბი. "ნა­ცი­ო­ნა­ლურ­მა მოძ­რა­ო­ბამ" კი ორი კომ­პა­ნია შე­მო­იყ­ვა­ნა - "ვი­სო­ლი" და "გალ­ფი". 2006 წლი­დან უკვე და­ი­წყო საწ­ვა­ვის ბიზ­ნე­სის წილ­ში ჩაჯ­დო­მა და ამ კომ­პა­ნი­ე­ბის წი­ლის მო­პო­ვე­ბა. ამ პრო­ცე­სის ერთ-ერთი მო­თა­ვე იყო ყვე­ლა­სათ­ვის ცნო­ბი­ლი პი­როვ­ნე­ბა - და­ვით კე­ზე­რაშ­ვი­ლი.

- არ­სე­ბობს მო­საზ­რე­ბა, რომ ამ ბიზ­ნე­სის ხელ­ში ჩა­საგ­დე­ბად სა­ეჭ­ვო სქე­მე­ბი გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და.

- რთუ­ლი, მაგ­რამ სტან­დარ­ტუ­ლი სქე­მა გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა: ანო­ნი­მუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა ფუძნ­დე­ბა სა­დღაც ოფ­შო­რულ ზო­ნა­ში და თქვენ არა გაქვთ იუ­რი­დი­უ­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბა, და­ად­გი­ნოთ, ამ ფირ­მის დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი ვინ არის, შემ­დეგ ეს მოჩ­ვე­ნე­ბი­თი კომ­პა­ნია გა­და­დის ვი­თომ სა­ხელ­მწი­ფოს, სი­ნამ­დვი­ლე­ში კი კერ­ძო პი­რე­ბის ხელ­ში და შემ­დეგ ისი­ნი ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ ქვე­ყა­ნა­ში საწ­ვა­ვის შე­მო­ტა­ნას. ერ­თა­დერ­თი, რაც შე­მიძ­ლია ვთქვა - "რომ­პეტ­როლ­შიც", "გალფ­შიც" და "ვი­სოლ­შიც" კა­პი­ტა­ლის 100 პრო­ცენ­ტი არის ქარ­თუ­ლი, რო­გორც ვიცი, მათ ეს ბრენ­დი იყი­დეს, მათ სა­ხელს იყე­ნე­ბენ და ამი­სათ­ვის იხ­დი­ან გარ­კვე­ულ სა­ფა­სურს. რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, რამ­დენ პრო­ცენტს იხ­დი­ან, ეს გა­სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბუ­ლია.

- ყო­ველ­თვის, როცა ნავ­თო­ბპ­რო­დუქ­ტე­ბის ბიზ­ნეს­ზეა ლა­პა­რა­კი, სა­ა­კაშ­ვი­ლის ძმის სა­ხე­ლიც ამო­ტივ­ტივ­დე­ბა ხოლ­მე.

- იმი­ტომ, რომ "ვი­სო­ლის" ერთ-ერთი ხელ­მძღვა­ნე­ლი არის მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვი­ლის ძმა და­ვი­თი. სხვა­თა შო­რის, მის სა­ხელ­თან არის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი "კავ­კა­სი­ის მი­ნე­რა­ლუ­რი ნედ­ლე­უ­ლის ინ­სტი­ტუ­ტის" შე­ნო­ბის გა­ყიდ­ვაც, რო­მე­ლიც 1929 წელს და­ფუძნ­და. ეს არის კავ­კა­სი­ა­ში ერ­თა­დერ­თი ამ ტი­პის ინ­სტი­ტუ­ტი, რო­მე­ლიც გა­მო­ა­სახ­ლეს თა­ვი­სი შე­ნო­ბი­დან და ეს შე­ნო­ბა 2009 წელს შე­ის­ყი­და "ვი­სოლ­მა". რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, მეც და ყვე­ლას ძა­ლი­ან გვინ­და, რომ სი­მარ­თლე დად­გინ­დეს და ინ­სტი­ტუ­ტის შე­ნო­ბა კა­ნო­ნი­ერ მფლო­ბე­ლებს გა­და­ე­ცეს, მაგ­რამ კარ­გად ვხვდე­ბი, რომ არ­სე­ბუ­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის პი­რო­ბებ­ში, ვიდ­რე სა­სა­მარ­თლო­ებ­ში "ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი მოძ­რა­ო­ბის" კად­რე­ბი რჩე­ბი­ან, ამის მიღ­წე­ვა შე­უძ­ლე­ბე­ლია. ვიდ­რე ჩვენს სა­სა­მარ­თლო სის­ტე­მა­ში იქ­ნე­ბი­ან კოტე კუბ­ლაშ­ვი­ლი და მისი თა­ნამ­ზრახ­ვე­ლე­ბი, სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბის აღ­დგე­ნა­ზე ლა­პა­რა­კი ზედ­მე­ტია. და­ახ­ლო­ე­ბით იგი­ვე შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას თით­ქმის ყვე­ლა სფე­რო­ზე სა­ქარ­თვე­ლო­ში, მათ შო­რის ნავ­თო­ბის ბიზ­ნეს­ზეც.

ხა­თუ­ნა ჩი­გო­გი­ძე

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)