"ნუ მოხ­ვალ, ნუ, იყავ შო­რე­უ­ლი, მი­უ­კა­რე­ბე­ლი. თო­რემ ვნე­ბით მგზნე­ბა­რე გული დაგწ­ვავს, დაგ­თუთ­ქავს..." "გა­ფი­ცებ მოს­ვლას! მე შენ არ გიც­ნობ­დი, ისე მიყ­ვარ­დი, შენ იყავ ჩრდი­ლი ჩემი ცხოვ­რე­ბი­სა, მე შენ გე­ძებ­დი, შენ­და­მი იყო ჩემი ლოც­ვა, ჩემი ვედ­რე­ბა. შენ არ გიც­ნობ­დი, ისე მიყ­ვარ­დი, რად­გან მა­შინ სულ­მა არ იცო­და ტან­ჯვა. განა თვით არ გა­უ­თხა­რე ლტოლ­ვათ საფ­ლა­ვი, რომ სა­მა­რი­დან კვლავ აღ­მედ­გი­ნა? მე შენ­ში მიყ­ვარ­და ჩე­მი­ვე სევ­და. ჩვენ შევ­ხვდით ერ­თმა­ნეთს ყოფ­ნის გზაჯ­ვა­რე­დინ­ზე და უნდა გავ­შო­რე­ბო­დით... მე ბევ­რი დავ­კარ­გე და­კარ­გუ­ლის, შო­რე­უ­ლის ნახ­ვით. ნუ ის­მენ, ნუ, ჩემ ძა­ხილს! ეს ჯო­ჯო­ხე­თი­დან ღა­ღა­დია სუ­ლის ტან­ჯვით მოკ­ლუ­ლის და გან­წი­რუ­ლის. ნუ მოხ­ვალ, ნუ, თო­რემ გული ვნე­ბით მგზნე­ბა­რე, ცე­ცხლის სული დას­წვავს, და­თუთ­ქავს, ფერ­ფლად აქ­ცევს შენ ყინ­ვით ნაკ­ვეთ მკერდს. მე უშე­ნო­დაც მეყ­ვა­რე­ბა ის, რაც შენ­ში მიყ­ვარ­და, რად­გან არ შე­უძ­ლია სულს, სიყ­ვა­რუ­ლით მოღ­ლილს, მო­ქან­ცულს სი­ძულ­ვი­ლი..." - ასე შე­ეძ­ლო სიყ­ვა­რუ­ლი ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძეს... ასე გრძნობ­და. რო­გორ გა­მო­ხა­ტავ­და ამ ყვე­ლა­ფერს პო­ე­ტი, ამა­ზე ფი­ლო­ლო­გი­ის მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა დოქ­ტო­რი, მწე­რა­ლი მუ­რად მთვა­რე­ლი­ძე გვი­ამ­ბობს...

- ტი­ცი­ა­ნის გაც­ნო­ბამ­დე ნინო მის პო­ე­ზი­ას თბი­ლის­ში სწავ­ლი­სას ეზი­ა­რა. პო­ე­ტი ჯერ მოს­კოვ­ში სწავ­ლობ­და, შემ­დეგ - ქუ­თა­ის­ში. ცის­ფერ­ყან­წე­ლებ­თან ერ­თად დე­და­ქა­ლაქ­ში 1917 წელს გად­მო­ვი­და. იმ პე­რი­ოდ­ში სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტან­ტი­ნე ბალ­მონ­ტი ეს­ტუმ­რა. ის და ტი­ცი­ა­ნი ახლო მე­გობ­რე­ბი იყ­ვნენ. ნინო მა­ყაშ­ვი­ლის მო­გო­ნე­ბის მი­ხედ­ვით, ერთხელ, როცა ნინო სახ­ლში მი­დი­ო­და, გზა­ზე უცხო მა­მა­კა­ცი გად­მო­უხ­ტა და უთხრა: გო­გო­ნი, თუ გნე­ბავთ, ლექ­სებს წა­გი­კი­თხავთ. ნი­ნოს ჯერ შე­ე­შინ­და, მაგ­რამ რომ შე­ხე­და, მიხ­ვდა, უც­ნო­ბი პო­ე­ტი უნდა ყო­ფი­ლი­ყო. გაც­ნო­ბის შემ­დეგ ნი­ნომ ბალ­მონ­ტი სახ­ლში და­პა­ტი­ჟა და მარ­თლაც არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი პო­ე­ზი­ის სა­ღა­მო გა­ი­მარ­თა. ნინო იგო­ნებს: როცა ბალ­მონ­ტის პო­ე­ზი­ი­თა და მა­ნე­რე­ბით აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბუ­ლი გო­გო­ნე­ბი მას გა­სა­ცი­ლებ­ლად ეზო­ში ჩავ­ყე­ვით, და­ვი­ნა­ხეთ, რომ ქუ­ჩა­ში, ხეს­თან მას ახალ­გაზ­რდა მა­მა­კა­ცი ელო­დე­ბო­და. თა­ვი­დან, გო­გო­ნებს ის სერ­გეი გო­რო­დეც­კი ეგო­ნათ, რო­მე­ლიც გა­ზე­თე­ბის ცნო­ბით, იმ დროს თბი­ლის­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და. მაგ­რამ ბალ­მონტმა თქვა: გა­ი­ცა­ნით, ეს ჩემი მე­გო­ბა­რი, ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძეა. იმ­ხა­ნად ნი­ნო­სა და ტი­ცი­ა­ნის ნაც­ნო­ბო­ბა არ გაგ­რძე­ლე­ბუ­ლა.

- ეს ნაც­ნო­ბო­ბა, რო­გორც ცნო­ბი­ლია, 1917 წელს აღ­დგა და გან­ვი­თარ­და...

- დიახ, სწო­რედ იმ წელს ტი­ცი­ა­ნი ბა­ზარ­ში კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ას შეხ­ვდა, რო­მე­ლიც მეყ­ვა­ვი­ლის­გან მი­ხა­კე­ბის თა­ი­გულს ყი­დუ­ლობ­და. ტი­ცი­ა­ნის კი­თხვა­ზე, ვის­თვის უნ­დო­და ის თა­ი­გუ­ლი? კონ­სტან­ტი­ნემ უპა­სუ­ხა: "წი­თე­ლი ქა­ლიშ­ვი­ლის­თვი­სო". ნი­ნოს ასე ეძახ­დნენ, შე­საძ­ლოა იმი­ტომ, რომ მას წი­თე­ლი ფე­რის სა­მო­სი უყ­ვარ­და. რო­გორც ჩანს, კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ას ნინო მოს­წონ­და. ტი­ცი­ან­მა თა­ი­გუ­ლი­დან ერთი მი­ხა­კი ამო­აძ­რო და კონ­სტან­ტი­ნეს უთხრა: ამ ერთ მი­ხაკს მე მი­ვარ­თმევ "წი­თელ ქა­ლიშ­ვილს" და ეს მე­ტად ძვირ­ფა­სი იქ­ნე­ბა, ვიდ­რე მთლი­ა­ნი თა­ი­გუ­ლიო. იმ დროს ინ­ტე­ლი­გენ­ცი­ის, ნი­ჭი­ე­რი ახალ­გაზ­რდო­ბის კა­ფე­ში შეკ­რე­ბა და სა­ინ­ტე­რე­სო სა­ღა­მო­ე­ბის გა­მარ­თვა მო­დუ­რი გახ­ლდათ. სხვა­დას­ხვა მიზ­ნით მარ­თავ­დნენ საქ­ველ­მოქ­მე­დო სა­ღა­მო­ებს. ნინო ამ მხრივ აქ­ტი­უ­რობ­და და მსგავს სა­ღა­მო­ებს ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რობ­და. კონ­სტან­ტი­ნემ ნი­ნოს თა­ი­გუ­ლი დი­ლით გა­უგ­ზავ­ნა, სა­ღა­მოს კი ჩა­ი­ხა­ნა­ში შე­იკ­რიბ­ნენ. რო­გორც იმ­ხა­ნად მო­დუ­რი იყო, ნი­ნომ მირ­თმე­უ­ლი თა­ი­გუ­ლი­დან ერთი მი­ხა­კი ამო­აძ­რო და სა­ღილ­კი­ლე­ში გა­ი­კე­თა. ჩა­ი­ხა­ნა­ში, მა­გი­დას­თან მჯდომს, ერთი მისი მე­გო­ბა­რი, ულა­მა­ზე­სი ბერ­ტა მა­ჩა­ბე­ლი გა­ე­ხუმ­რა, - მო­უ­ლოდ­ნე­ლად სა­ღილ­კი­ლე­დან მი­ხა­კი ამო­აძ­რო და გა­იქ­ცა. ნინო ძა­ლი­ან გაბ­რაზ­და და ბერ­ტას და­ე­დევ­ნა. მა­გი­დას­თან, სა­დაც ბერ­ტა მი­ვი­და, რამ­დე­ნი­მე ადა­მი­ა­ნი იჯდა, ერთ-ერთი წა­მოდ­გა, ნი­ნოს თა­ვი­სი მი­ხა­კი მი­ა­წო­და და უთხრა: "ქა­ლიშ­ვი­ლო, ეს მი­ხა­კი თქვენ­თვის მინ­და, მე თქვენ გიც­ნობთ, თქვენ ნინო მა­ყაშ­ვი­ლი ხართ". ტი­ცი­ა­ნის გა­რეგ­ნო­ბა­ში ორი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ნი­შა­ნი იყო შე­სამ­ჩნე­ვი: მას ულა­მა­ზე­სი, დიდი, ცის­ფე­რი თვა­ლე­ბი და თლი­ლი თი­თე­ბი ჰქონ­და, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ტა­ნად საკ­მა­ოდ სრუ­ლი გახ­ლდათ. ნი­ნომ ეს მა­შინ­ვე შე­ნიშ­ნა და რო­გორც ჩანს, მო­ი­ხიბ­ლა. ამ შემ­თხვე­ვი­დან მე­ო­რე დღეს­ვე ნინო და ტი­ცი­ა­ნი გა­ნუყ­რელ მე­გობ­რე­ბად იქ­ცნენ. ტი­ცი­ა­ნი სა­კუ­თარ თავს პი­ე­როს უწო­დებ­და, პო­ე­ტის მე­გობ­რებ­მა ნინო მა­შინ­ვე კო­ლომ­ბი­ნად მო­ნათ­ლეს...

- მათი ურ­თი­ერ­თო­ბა ოჯა­ხის შექ­მნა­ში რო­დის გა­და­ი­ზარ­და?

- ისი­ნი ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ცხოვ­რე­ბით ცხოვ­რობ­დნენ. ტი­ცი­ა­ნი მე­გობ­რებ­თან ერ­თად, რო­მელ­თა შო­რის იყ­ვნენ: ვა­ლე­რი­ან გაფ­რინ­დაშ­ვი­ლი, კო­ლაუ ნა­დი­რა­ძე, გი­ორ­გი ლე­ო­ნი­ძე, ალი არ­სე­ნიშ­ვი­ლი, ერთ ჯგუ­ფად, ბო­ჰე­მუ­რად ცხოვ­რობ­დნენ. ზოგ­ჯერ შუა რუს­თა­ველ­ზე გაშ­ლიდ­ნენ სუფ­რას. ეს არ იყო ქე­ი­ფი, არა­მედ პო­ე­ზი­ის დიდი ზე­ი­მი. მათი გა­ნუყ­რე­ლი მე­გო­ბა­რი გახ­ლდათ მსა­ხი­ო­ბი ვე­რი­კო ან­ჯა­ფა­რი­ძე. იმ­ხა­ნად ერთი დუქ­ნის გახ­სნა­ზე მე­გობ­რებ­თან ერ­თად ტი­ცი­ა­ნიც იყო მიწ­ვე­უ­ლი. ნინო და ტი­ცი­ა­ნი სულ ერ­თად და­დი­ოდ­ნენ... ნი­ნოს თურ­მე ძა­ლი­ან აინ­ტე­რე­სებ­და აქ­ლე­მის ნახ­ვა - ტი­ცი­ა­ნი და ნინო შე­ი­თან ბა­ზარ­ში აქ­ლე­მე­ბის სა­ნა­ხავდ წა­ვიდ­ნენ. ტი­ცი­ან­მა გზა­ში ნი­ნოს ბრო­წე­უ­ლი უყი­და და დუ­ქან­ში მი­ვიდ­ნენ. პი­ე­როს და კო­ლომ­ბი­ნას მე­გობ­რე­ბი ოვა­ცი­ე­ბით შეხ­ვდნენ. იმ დღი­დან მათი ურ­თი­ერ­თო­ბა თით­ქოს ოფი­ცი­ა­ლუ­რი გახ­და. 1920 წელს ჯვა­რი და­ი­წე­რეს და ერ­თად 17 წელი იცხოვ­რეს...

- ...და მათი ოჯა­ხი ცნო­ბილ ქარ­თველ და უცხო­ელ კულ­ტუ­რის მოღ­ვა­წე­თა კე­რად იქცა...

- დიახ, მათ­თან ცხოვ­რობ­დნენ სერ­გეი ესე­ნი­ნი, ვლა­დი­მირ მა­ი­ა­კოვ­სკი. პას­ტერ­ნა­კი, მან­დელშტა­მი და ტოლსტოი ამ ოჯა­ხის დიდი მე­გობ­რე­ბი გახ­ლდნენ. თუკი ვინ­მე უცხო­ე­ლი კულ­ტუ­რის მოღ­ვა­წე თბი­ლის­ში ჩა­მო­ვი­დო­და, ყვე­ლა ტი­ცი­ა­ნი­სა და ნი­ნოს ოჯახ­ში აღ­მოჩ­ნდე­ბო­და ხოლ­მე. ნინო იგო­ნებს: ერთხელ, სახ­ლში მარ­ტო ვი­ყა­ვი, გა­ზე­თებს ვათ­ვა­ლი­ე­რებ­დი. უცებ, ასეთ ცნო­ბას წა­ვა­წყდი: დღეს, სა­ღა­მოს 5 სა­ათ­ზე, ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძის ბი­ნა­ზე იმარ­თე­ბა ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი შეხ­ვედ­რა, რო­მელ­საც სერ­გეი გო­რო­დეც­კი მარ­თავს. ეს ამ­ბა­ვი ჩემ­თვის სრუ­ლი­ად მო­უ­ლოდ­ნე­ლი იყო. როცა სერ­გეი სახ­ლში შე­მო­ვი­და, დაბ­ნე­უ­ლი მივ­ვარ­დი და ვუ­თხა­რი: ეს რო­გორ გა­ა­კე­თეთ ჩემ­თან შე­უ­თან­ხმებ­ლად, სკა­მე­ბი და პუ­რიც კი არ მაქვს, რომ სტუმ­რებს გა­ვუ­მას­პინ­ძლდე. მან და­მამ­შვი­და: ნინო, სკა­მებს ვი­თხო­ვებთ, რაც შე­ე­ხე­ბა ფულს, დამ­შვიდ­დი, ფული არც მე მაქ­ვსო. არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი სა­ღა­მო გა­ი­მარ­თა. ოვა­ნეს თუ­მა­ნი­ან­მა ნინო გან­ზე გა­იხ­მო თურ­მე და უთხრა, რომ არა­ფერ­ზე ენერ­ვი­უ­ლა. ერთ სა­ათ­ში კი ფან­ჯრი­დან გა­და­ა­წო­და სა­ნო­ვა­გით დატ­ვირ­თუ­ლი კა­ლა­თე­ბი...

- და­ო­ჯა­ხე­ბის შემ­დეგ ნინო რას საქ­მი­ა­ნობ­და?

- ტი­ცი­ა­ნის მე­უღ­ლე­ო­ბი­სას არ­სად მუ­შა­ობ­და, მან მთე­ლი თა­ვი­სი დრო და სი­ცო­ცხლე პო­ეტს მი­უ­ძღვნა.

- რას გვე­ტყვით ნი­ნოს უც­ნა­უ­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის შე­სა­ხებ მე­უღ­ლის ცნო­ბი­ლი მუ­ზე­ბის მი­მართ?

- ტი­ცი­ა­ნის პირ­ვე­ლი მუზა ისია ნა­ზა­რო­ვა გახ­ლდათ. მისი მამა ცნო­ბი­ლი ექი­მი იყო. ისია ქუ­თა­ის­ში ერთ-ერთ ულა­მა­ზეს ქა­ლიშ­ვი­ლად მი­იჩ­ნე­ო­და, მისი და კი პა­ო­ლოს მუზა გახ­ლდათ. ისია ნა­ზა­რო­ვას, რო­მე­ლიც სხვა არა­ერ­თი პო­ე­ტის მუ­ზაც იყო, ტი­ცი­ან­მა ლექ­სიც მი­უ­ძღვნა. პო­ე­ტის მე­ო­რე მუ­ზაა მე­ლი­ტა ჩო­ლო­ყაშ­ვი­ლი, რო­მელ­საც ტი­ცი­ა­ნი ერთ-ერთ ლექსში "კა­ხე­თის გამ­ტყდარ გვირ­გვი­ნად" მო­იხ­სე­ნი­ებს. მე­ლი­ტა 1921 წელს სა­ზღვარ­გა­რეთ წა­ვი­და და საფ­რან­გეთ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. რაც შე­ე­ხე­ბა პო­ე­ტის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვან მუ­ზას, თა­მუ­ნია წე­რე­თელს, ის აკა­კი წე­რეთ­ლის ახლო ნა­თე­სა­ვის, ბეჟან წე­რეთ­ლის ქა­ლიშ­ვი­ლი იყო - აკა­კის ნათ­ლუ­ლი და მის­სა­ვე კალ­თა­ზე გაზ­რდი­ლი. თა­მუ­ნი­ას დედა, ნიცა ბაგ­რა­ტი­ონ-და­ვი­თაშ­ვი­ლი, ერეკ­ლე მე­ფის შთა­მო­მა­ვა­ლი, ნი­ცას და, ტასო კი ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის მე­უღ­ლე გახ­ლდათ. მე­ლი­ტა სა­ჩხე­რე­ში და­ი­ბა­და. 1921 წელს, როცა ქვე­ყა­ნას მძი­მე პე­რი­ო­დი და­უდ­გა, ოჯა­ხი იძუ­ლე­ბუ­ლი გახ­და, ლუკ­მა­პუ­რის სა­შოვ­ნე­ლად თბი­ლის­ში წა­მო­სუ­ლი­ყო. მისი ოჯა­ხის ზოგი წევ­რი დახ­ვრი­ტეს, ზოგ­მა გაქ­ცე­ვა მო­ა­ხერ­ხა. თბი­ლის­ში მარ­ტოდ დარ­ჩე­ნი­ლი დედა-შვი­ლი უმ­ძი­მეს მა­ტე­რი­ა­ლურ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში დარ­ჩა. სწო­რედ იმ დროს ინ­ჟი­ნერ­მა ქე­ბა­ძემ მი­ნე­რა­ლუ­რი წყლე­ბის მა­ღა­ზია გახ­სნა და რო­გორც ჩანს, კო­მერ­ცი­უ­ლი მიზ­ნით, ხალ­ხის მი­სა­ზი­დად, იქ სა­მუ­შა­ოდ სამი ულა­მა­ზე­სი ასუ­ლი მი­იწ­ვია, მათ შო­რის, თა­მუ­ნია. მა­ღა­ზია რუს­თა­ველ­ზე მდე­ბა­რე­ობ­და. თა­მუ­ნია, დღე­ვან­დე­ლი გა­გე­ბით, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, მო­ლა­რე იყო. ერთხე­ლაც, მა­ღა­ზი­ა­ში ტი­ცი­ა­ნი შე­ვი­და. ნინო და ბავ­შვი იმ დროს ბორ­ჯომ­ში ის­ვე­ნებ­დნენ. იმა­ვე სა­ღა­მოს, ტი­ცი­ან­მა ნი­ნოს დე­პე­შა გა­უგ­ზავ­ნა და და­უ­რე­კა კი­დეც, სას­წრა­ფოდ ჩა­მო­დიო. ნი­ნოს თქმით, ის გა­ოგ­ნე­ბუ­ლი დარ­ჩა, როცა სახ­ლში მი­ვი­და და ტი­ცი­ა­ნი არ დახ­ვდა, მა­გი­და­ზე კი ერთი რვე­უ­ლი იდო და მას­ში თა­მუ­ნია წე­რეთ­ლი­სად­მი მი­ძღვნი­ლი ლექ­სი ეწე­რა. რო­გორც იქნა, ტი­ცი­ა­ნი გა­მოჩ­ნდა და ნი­ნოს უთხრა: ნინო, იცი, რა­ტომ და­გი­ბა­რე? თბი­ლის­ში გა­მოჩ­ნდა სა­ო­ცა­რი სი­ლა­მა­ზის ქალი და მინ­და, გაჩ­ვე­ნო. პო­ეტ­მა მე­ო­რე დღეს­ვე აჩ­ვე­ნა ნი­ნოს თა­მუ­ნია. ნინო თა­ვის მო­გო­ნე­ბებ­ში ამ­ბობს, რომ თა­მუ­ნია მარ­თლაც არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი სი­ლა­მა­ზის იყო და მას ქურ­ციკს ადა­რებს. მა­ღა­ზი­ა­ში მი­სულ­მა ნი­ნომ ტი­ცი­ანს მი­მარ­თა: ეს ქალ­ბა­ტო­ნი მარ­თლაც ძა­ლი­ან მშვე­ნი­ე­რია, მაგ­რამ მე აქ რაღა სა­ჭი­რო ვარ? ტი­ცი­ან­მა, თურ­მე, მე­უღ­ლეს არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი მომ­ძი­ვუ­რი ჩან­თა უყი­და და ნინო ისევ ბორ­ჯომ­ში დაბ­რუნ­და. უკვე შემ­დეგ, დაბ­რუ­ნე­ბულ ნი­ნოს არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი ლექ­სე­ბი დახ­ვდა თა­მუ­ნი­ა­სად­მი მი­ძღვნი­ლი. თურ­მე, ტი­ცი­ანს მე­გობ­რე­ბი ურ­ჩევ­დნენ, და­ე­მა­ლა ნი­ნოს­თვის, ეს რვე­უ­ლი - არ ეწყი­ნო­სო. ნინო კი წერს: რო­გორ შე­იძ­ლე­ბო­და, ეს ლექ­სე­ბი და­ე­მა­ლა და ხალ­ხს მათ შე­სა­ხებ არ გა­ე­გოო?!

- თა­ვად თა­მუ­ნია წე­რეთ­ლის გან­წყო­ბი­ლე­ბა თუ არის ცნო­ბი­ლი ტი­ცი­ა­ნის მი­მართ?

- ძა­ლი­ან მოკ­რძა­ლე­ბუ­ლი და შო­რე­უ­ლი. თა­მუ­ნი­ას ბევ­რი ეტ­რფო­და, მაგ­რამ თვი­თონ მო­რი­დე­ბუ­ლი იყო. რო­გორც მისი ქა­ლიშ­ვი­ლი იგო­ნებს, თა­მუ­ნია ხში­რად ამ­ბობ­და თურ­მე: ქუ­ჩა­ში ვცდი­ლობ­დი, ჩი­ხე­ბით მევ­ლო, რომ ხალ­ხის ყუ­რა­დღე­ბა არ მი­მექ­ცი­აო. იო­სებ გრი­შაშ­ვი­ლი იგო­ნებს, როცა თა­მუ­ნია რუს­თა­ველ­ზე ჩა­ივ­ლი­და, ხალ­ხი ჩერ­დე­ბო­და და პირ­ჯვარს იწერ­დაო... კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ამ მას თა­ვი­სი წიგ­ნი, "დი­ო­ნი­სოს ღი­მი­ლი" მი­არ­თვა წარ­წე­რით: "ძვე­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს ცო­ცხალ ფრეს­კას, თა­მუ­ნია წე­რე­თელს". გრი­გოლ რო­ბა­ქი­ძემ კი სა­კუ­თარ წიგნს ასე­თი წარ­წე­რა გა­უ­კე­თა: "თუ შევ­ძე­ლი ამ წიგნ­ში ქარ­თვე­ლი ქა­ლის ასახ­ვა, მა­შინ ვი­ფიქ­რებ, რომ ჩემს ნაც­ნო­ბო­ბას თქვენ­თან ტყუ­ი­ლად არ ჩა­უვ­ლია". თა­მუ­ნი­ას­ვე ეძღვნე­ბა გი­ორ­გი ლე­ო­ნი­ძის ლექ­სი - "ღამე ივე­რი­ი­სა", სამ­წუ­ხა­როდ, ეს არ­სად არ არის მი­ნიშ­ნე­ბუ­ლი, მაგ­რამ თა­მუ­ნი­ას ქა­ლიშ­ვილ­თან ინა­ხე­ბა ავ­ტოგ­რა­ფი, სა­დაც პირ­და­პირ წე­რია: "თა­მუ­ნია წე­რე­თელს".

- მაგ­რამ ამ ქალ­ბა­ტო­ნის ცხოვ­რე­ბა არ­ცთუ "ლა­მა­ზად" წა­რი­მარ­თა...

- ნამ­დვი­ლად. ის ცო­ლად გაჰ­ყვა არაჩ­ვე­უ­ლებ­რივ პი­როვ­ნე­ბას, იუ­რისტს, სა­ტი­რი­სა და იუ­მო­რის თე­ატ­რის და­მა­არ­სე­ბელს, ნი­კო­ლოზ კა­ხი­ძეს. სამ­წუ­ხა­როდ, ამ ადა­მი­ა­ნის ღვაწ­ლი სა­თა­ნა­დოდ შეს­წავ­ლი­ლი არ არის. მშო­ბი­ა­რო­ბი­დან 15 დღის შემ­დეგ თა­მუ­ნი­ას ჯან­მრთე­ლო­ბის მდგო­მა­რე­ო­ბა გარ­თულ­და და მისი სი­ცო­ცხლის გა­დარ­ჩე­ნის მიზ­ნით, ექი­მე­ბი იძუ­ლე­ბუ­ლე­ბი გახ­დნენ, მის­თვის ფეხი მო­ეკ­ვე­თათ. ასე დას­რულ­და ამ სი­ლა­მა­ზის ლე­გენ­და. ტი­ცი­ან­ზე ამ ფაქ­ტმა სა­ოც­რად იმოქ­მე­და. თა­მუ­ნია სა­ა­ვად­მყო­ფო­დან დე­ი­დაშ­ვი­ლებ­მა გა­მო­იყ­ვა­ნეს. ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის ქა­ლიშ­ვილ­მა, ელე­ნემ ის თა­ვის სახ­ლში წა­იყ­ვა­ნა. სწო­რედ იქ ინა­ხუ­ლა ტი­ცი­ან­მა თა­ვი­სი მუზა. ეს იყო მათი პირ­ვე­ლი პი­რის­პირ შეხ­ვედ­რა. ამ შეხ­ვედ­რი­დან გა­მო­ყო­ლი­ლი გან­წყო­ბი­ლე­ბით და­წე­რა პო­ეტ­მა ლექ­სი - "რა და­მა­ვი­წყებს ამ შავ გა­ზა­ფხულს" და "ანა­ნურ­თან". 1934 წელს ტი­ცი­ა­ნი სა­კავ­ში­რო ყრი­ლო­ბა­ზე მოს­კოვ­ში გა­ემ­გზავ­რა, სა­დაც იყი­და ლევ ტოლსტო­ის წიგ­ნი, წარ­წე­რა გა­უ­კე­თა და თა­მუ­ნი­ას ჩა­მო­უ­ტა­ნა.

- რო­გორც ცნო­ბი­ლია, ამ ფაქ­ტმა თა­ვად თა­მუ­ნი­ა­ზეც იმოქ­მე­და, მას სა­ერ­თოდ აღარ უნ­დო­და ხალ­ხთან ურ­თი­ერ­თო­ბა.

- აღარ უნ­დო­და და აღარც შე­ეძ­ლო. სხვა­თა შო­რის, ძლი­ე­რი ქალ­ბა­ტო­ნი აღ­მოჩ­ნდა. მისი მე­უღ­ლე 1937 წელს გა­და­ა­სახ­ლეს. თა­მუ­ნია, ხე­ი­ბა­რი, ცალი ფე­ხით და ყა­ვარ­ჯნე­ბით, მცი­რე­წლო­ვა­ნი ბავ­შვით, შო­რე­ულ აღ­მო­სავ­ლეთ­ში ქმრის მო­სა­ნა­ხუ­ლებ­ლად წა­ვი­და. 68 წლი­სა გარ­და­იც­ვა­ლა.

- რო­გორ გაგ­რძელ­და ნი­ნოს ცხოვ­რე­ბა ტი­ცი­ა­ნის დახ­ვრე­ტის შემ­დეგ?

- როცა ტი­ცი­ა­ნი დახ­ვრი­ტეს, ნიტა უკვე 16 წლის იყო. ტი­ცი­ა­ნი რომ წა­იყ­ვა­ნეს, ნი­ნოს ბინა ჩა­მო­არ­თვეს, სხვა­გან შე­ა­სახ­ლეს. მათ­თან მის­ვლას ვე­რა­ვინ ბე­დავ­და. ნი­ნოს მხრებ­ზე ათას­გვარ­მა ქა­რიშ­ხალ­მა გა­და­ი­ა­რა. მაგ­რამ ის არ მი­ა­ტო­ვეს მე­გობ­რებ­მა, გან­სა­კუთ­რე­ბით, პას­ტერ­ნა­კის ოჯახ­მა. მე თა­ვად ვარ მოწ­მე, რომ ამ ოჯა­ხის შთა­მო­მავ­ლე­ბი დღემ­დე აგ­რძე­ლე­ბენ ურ­თი­ერ­თო­ბას. როცა პას­ტერ­ნა­კი ავად გახ­და, მო­ი­თხო­ვა მას­თან ნინო ჩა­სუ­ლი­ყო, რად­გან ძა­ლი­ან ენატ­რე­ბო­და. ნინო მარ­თლაც ჩა­ვი­და და სა­სიკ­ვდი­ლო სა­რე­ცელ­ზე მყოფ პას­ტერ­ნაკს მისი სიკ­ვდი­ლი­სა და დაკ­რძალ­ვის დღემ­დე, გვერ­დი­დან არ მო­შო­რე­ბია. ძა­ლი­ან ღრმა და ღირ­სე­უ­ლი ადა­მი­ა­ნი გახ­ლდათ ნინო მა­ყაშ­ვი­ლი.

შო­რე­ნა ლა­ბა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)