თა­ვი­სუ­ფა­ლი ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი ერ­თხმად აღ­ნიშ­ნა­ვენ, რომ არ­ჩევ­ნე­ბის სა­მარ­თლი­ა­ნად ჩა­ტა­რე­ბა ხალ­ხს დიდი ძა­ლის­ხმე­ვის ფა­სად და­უჯ­და. რო­გორც ისი­ნი ამ­ბო­ბენ, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი ად­გი­ლობ­რივ ამომ­რჩევ­ლებ­ზე, მა­ს­მე­დი­ის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­სა და დამ­კვირ­ვებ­ლებ­ზე ზე­წო­ლას სხვა­დას­ხვა მე­თო­დით ახორ­ცი­ე­ლებ­დნენ. თუ რა ხდე­ბო­და სა­არ­ჩევ­ნო უბ­ნებ­ზე, რო­გორ ვი­თა­რე­ბა­ში აკე­თებ­და ხალ­ხი სა­კუ­თარ არ­ჩე­ვანს და რა პი­რო­ბებ­ში უწევ­დათ ჟურ­ნა­ლის­ტებს მუ­შა­ო­ბა - ამის შე­სა­ხებ ჩემს კო­ლე­გებს ვე­სა­უბ­რე, რომ­ლე­ბიც პრო­ფე­სი­ულ მო­ვა­ლე­ო­ბას კა­ხეთ­ში, აჭა­რა­ში, სა­მეგ­რე­ლო­ში, ქარ­თლსა და გუ­რი­ა­ში ას­რუ­ლებ­დნენ.

გელა მთივ­ლიშ­ვი­ლი, კა­ხე­თი:

- მე დამ­კვირ­ვებ­ლის სტა­ტუ­სით გახ­ლდით პან­კი­სის ხე­ო­ბის ყვე­ლა სა­არ­ჩევ­ნო უბან­ზე, ასე­ვე - თე­ლავ­სა და ლა­გო­დეხ­ში - ეთ­ნი­კუ­რი აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ლე­ბის და­სახ­ლე­ბა­ში, ყვა­რელ­ში... სა­არ­ჩევ­ნო უბან­ზე "ნა­ცი­ო­ნა­ლებს" ბი­უ­ლე­ტე­ნე­ბი არ ჩა­უყ­რი­ათ, არც სა­არ­ჩევ­ნო ყუ­თე­ბი გა­უ­ტა­ცე­ბი­ათ, მაგ­რამ იყო პრო­ცე­დუ­რუ­ლი დარ­ღვე­ვე­ბი და ზე­წო­ლის ფაქ­ტე­ბი. მა­გა­ლი­თად, პან­კი­სის ხე­ო­ბა­ში, სო­ფელ დუ­ის­ში სა­არ­ჩევ­ნო უბან­ზე ვნა­ხეთ "ნაც­მოძ­რა­ო­ბის" წევ­რი, რო­მელ­საც ხელ­ში ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტროს მო­ნა­ცემ­თა ბა­ზი­დან ამო­ღე­ბუ­ლი ამომ­რჩევ­ლე­ბის პი­რა­დი ინ­ფორ­მა­ცი­ე­ბი ეჭი­რა. რო­დე­საც ვკი­თხეთ, სა­ი­დან ჰქონ­და ეს დო­კუ­მენ­ტე­ბი, პა­სუ­ხი არ გაგ­ვცა. ამ ადა­მი­ანს და­ახ­ლო­ე­ბით 100 ამომ­რჩევ­ლის პი­რა­დი საქ­მე ჰქონ­და; ჩვენ მხო­ლოდ 20 ცა­ლის გა­მორ­თმე­ვა მო­ვა­ხერ­ხეთ. თუმ­ცა ესეც საკ­მა­რი­სი აღ­მოჩ­ნდა იმის­თვის, რომ ახ­მე­ტის სა­ოლ­ქო სა­არ­ჩევ­ნო კო­მი­სი­ა­ში სა­ჩი­ვა­რი წარ­გვედ­გი­ნა და სა­არ­ჩევ­ნო უბ­ნის გა­ბა­თი­ლე­ბა მოგ­ვე­თხო­ვა. ზო­გა­დად, 2008, 2010 წლე­ბის არ­ჩევ­ნებ­თან შე­და­რე­ბით, ვი­თა­რე­ბა გა­ცი­ლე­ბით უკე­თე­სია.

- წი­ნა­სა­არ­ჩევ­ნო პე­რი­ოდ­ზე რას იტყვით?

- წი­ნა­სა­არ­ჩევ­ნო პე­რი­ო­დი გა­ცი­ლე­ბით რთუ­ლი იყო, ვიდ­რე თვით არ­ჩევ­ნე­ბის დღე. კა­ხეთ­ში ამომ­რჩე­ველ­ზე ზე­წო­ლა ჯერ კი­დევ მა­შინ და­ი­წყო, რო­დე­საც ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილ­მა პო­ლი­ტი­კა­ში მოს­ვლის შე­სა­ხებ პირ­ვე­ლი გან­ცხა­დე­ბა გა­ა­კე­თა. 2012 წლის მარ­ტი­დან ჩვენ მო­ნი­ტო­რინ­გის წარ­მო­ე­ბა და­ვი­წყეთ სა­ქარ­თვე­ლოს მას­შტა­ბით. ძა­ლი­ან ბევ­რი ფი­ზი­კუ­რი თუ მო­რა­ლუ­რი ზე­წო­ლის, ასე­ვე მუ­ქა­რი­სა და და­შან­ტა­ჟე­ბის ფაქ­ტი იყო. 20 სექ­ტემ­ბრის შემ­დეგ ზე­წო­ლა გა­ათ­მაგ­და, ბოლო დღე­ებ­ში კი სა­ერ­თოდ ყვე­ლა ზღვარს გას­ცდნენ: ადა­მი­ა­ნე­ბის სამ­სა­ხუ­რი­დან გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­სა და სი­ტყვი­ერ შე­უ­რა­ცხყო­ფას ვინ ჩი­ვის, პირ­და­პირ თავ­დას­ხმებ­ზე გა­და­ვიდ­ნენ, ოჯა­ხებ­ში "მო­ლო­ტო­ვის კოქ­ტე­ი­ლის" შეგ­დე­ბა ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ამ­ბა­ვი გახ­და.

სულ­ხან მეს­ხი­ძე, აჭა­რა:

- მა­ღალმთი­ან აჭა­რა­ში 21 თუ 22 უბა­ნი შე­მო­ვი­ა­რე. არა­ნა­ი­რი დარ­ღვე­ვა არ ყო­ფი­ლა; მხო­ლოდ მე­დი­ის წარ­მო­მად­გენ­ლებს შეგ­ვექ­მნა პრობ­ლე­მე­ბი: რამ­დე­ნი­მე უბან­ზე არ შეგ­ვიშ­ვეს, მაგ­რამ ოლ­ქის თავ­მჯდო­მა­რეს­თან და­რეკ­ვის შემ­დეგ ესეც მოგ­ვარ­და. პრობ­ლე­მე­ბი ძი­რი­თა­დად, წი­ნა­სა­არ­ჩევ­ნო პე­რი­ოდ­ში იყო. "ნა­ცი­ო­ნა­ლე­ბი" ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ რე­სურსს გა­ნუ­სა­ზღვრე­ლად იყე­ნებ­დნენ, ახორ­ცი­ე­ლებ­დნენ ზე­წო­ლას ამომ­რჩე­ველ­ზე. ხში­რად აწყობ­დნენ სა­ი­დუმ­ლო შეხ­ვედ­რას, ოპო­ზი­ცი­უ­რად გან­წყო­ბილ მო­სახ­ლე­ო­ბას ფი­ზი­კუ­რად უს­წორ­დე­ბოდ­ნენ. სო­ფელ პაქ­სა­ძე­ე­ბის ერთ-ერ­თმა მკვიდრმა პი­რა­დად მე გად­მომ­ცა წე­რი­ლი, რო­მელ­შიც წე­რია, - მო­სახ­ლე­ო­ბა­ზე სა­ქარ­თვე­ლოს მუფ­თი, ჯე­მალ პაქ­სა­ძე და უშიშ­რო­ე­ბის თა­ნამ­შრო­მე­ლი, ზორ­ბეგ ბე­რი­ძე ფსი­ქო­ლო­გი­ურ ზე­წო­ლას ახ­დენ­დნე­ნო. სხვა­თა შო­რის, რამ­დენ­ჯერ­მე მე და ჩემი ოპე­რა­ტო­რიც გავ­ხდით ფი­ზი­კუ­რი ზე­წო­ლის მსხვერ­პლნი. მა­გა­ლი­თად, გა­ვი­გე, რომ 28 სექ­ტემ­ბერს ბა­თუმ­ში და­გეგ­მილ ყრი­ლო­ბა­ზე და­სას­წრე­ბად ხუ­ლო­დან 120 მიკ­რო­ავ­ტო­ბუ­სით მიჰ­ყავ­დათ ხალ­ხი. ამ სა­კი­თხთან და­კავ­ში­რე­ბით მა­სა­ლას რომ ვამ­ზა­დებ­დი, "ნა­ცი­ო­ნა­ლე­ბის" კო­ორ­დი­ნა­ტორ­მა კა­მე­რა დაგ­ვიმ­ტვრია და სა­ცემ­რად გა­მოგ­ვე­კი­და.

ნანა ფა­ჟა­ვა, სა­მეგ­რე­ლო:

- პირ­ვე­ლი დარ­ღვე­ვა ჟურ­ნა­ლის­ტებ­მა გა­სამ­ხედ­რო­ე­ბუ­ლი დაჯ­გუ­ფე­ბე­ბის მიერ ხმის მი­ცე­მის დროს და­ვა­ფიქ­სი­რეთ. ალ­ბათ იცით, რომ ზუგ­დიდ­ში 800-კა­ცი­ა­ნი შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ფორ­მი­რე­ბაა; სამ­ხედ­რო­ე­ბი­დან 400-ზე მეტი ზუგ­დიდ­ში ჩა­წე­რი­ლი არ იყო, ამი­ტომ მათ მხო­ლოდ პრო­პორ­ცი­უ­ლი სიით უნდა მი­ე­ცათ ხმა. თუმ­ცა გა­ირ­კვა, რომ მა­ჟო­რი­ტა­რებ­საც მის­ცეს ხმა. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია ისიც, რომ ზუგ­დიდ­ში სა­არ­ჩევ­ნო უბ­ნებს შო­რის, მთე­ლი დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში მოძ­რა­ობ­დნენ სპორ­ტსმე­ნე­ბის­გან და­კომ­პლექ­ტე­ბუ­ლი "ზონ­დერ-ბრი­გა­დე­ბი", ასე­ვე სოდ-ის, კუდ-ისა და სამ­ხა­რეო პო­ლი­ცი­ის თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი. ძა­ლი­ან აქ­ტი­უ­რობ­და მე­გიზ ქარ­და­ვაც. სო­ფელ ინ­გირ­ში "ინფო 9"-ის ჟურ­ნა­ლის­ტებს "ზონ­დერე­ბი" იმ მო­ტი­ვით და­ესხნენ თავს და ცემა და­უ­პი­რეს, - თურ­მე ნუ იტყვით და, ეს ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი ამომ­რჩევ­ლებ­ზე ფსი­ქო­ლო­გი­ურ ზე­წო­ლას ახორ­ცი­ე­ლებ­დნე­ნო. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია ისიც, რომ პო­ლი­ცი­ამ სრუ­ლი­ად გა­ურ­კვე­ვე­ლი მი­ზე­ზით, 65 წლის ქალი და­ა­კა­ვა. რო­გორც მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გა­ვი­გე, ეს ქალ­ბა­ტო­ნი "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბის" მხარ­დამ­ჭე­რი იყო, მისი და კი - "ოც­ნე­ბის" კო­ორ­დი­ნა­ტო­რი. ორი სა­ა­თის გან­მავ­ლო­ბა­ში მას­თან არც ად­ვო­კა­ტი შე­უშ­ვეს და არც სა­ხალ­ხო დამ­ცვე­ლი. სა­ბო­ლო­ოდ, იძუ­ლე­ბუ­ლი გახ­დნენ, გა­ე­თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­ნათ. მინ­და გი­ამ­ბოთ ზუგ­დი­დის თხი­ლის ქარ­ხნის "არ­გი­ო­ნათ­სის" შე­სა­ხებ, რო­მელ­საც გო­რო­ზია ლო­ბი­რებს. ჟურ­ნა­ლის­ტებს მოგ­ვა­წო­დეს ინ­ფორ­მა­ცია, რომ ამ ქარ­ხა­ნა­ში გან­თავ­სე­ბულ სარ­დაფ­ში ასამ­დე ადა­მი­ა­ნი არა­ლე­გა­ლურ საქ­მი­ა­ნო­ბას ეწე­ო­და: წყა­როს ცნო­ბით, ისი­ნი ყალბ სა­ბუ­თებ­სა და სა­არ­ჩევ­ნო ბი­უ­ლე­ტე­ნებს ამ­ზა­დებ­დნენ. არ­ჩევ­ნე­ბამ­დე ოთხი დღით ადრე, რამ­დე­ნი­მე ჟურ­ნა­ლის­ტთან ერ­თად, ღა­მის 5 სა­ათ­ზე ამ ქარ­ხა­ნას­თან მი­ვე­დით. და­ვი­ნა­ხეთ, რომ ეზოს კარ­თან გო­რო­ზი­ას მან­ქა­ნა შე­მო­ვი­და, მას ყო­ფი­ლი პრესმდი­ვა­ნი გე­ლე­ნა­ვა შე­ე­გე­ბა და ყვი­თე­ლი პარ­კით რა­ღაც გა­დას­ცა... და­რაჯ­მა დაგ­ვი­დას­ტუ­რა, რომ ავ­ტო­მო­ბი­ლი გო­რო­ზი­ა­სი იყო, მაგ­რამ გვი­თხრა, რომ სა­ჭეს ვი­ღაც სხვა მარ­თავ­და. ზუგ­დიდ­ში ყვე­ლამ იცის, რომ ეს თხი­ლის ქარ­ხა­ნა რე­ა­ლუ­რად, "ნაც­მოძ­რა­ო­ბის" შტა­ბია და იქ ყალბ დო­კუ­მენ­ტებს ამ­ზა­დე­ბენ. თუმ­ცა ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი ვე­რა­ფერს ვა­ხერ­ხებთ: გვე­უბ­ნე­ბი­ან, - ეს კერ­ძო სა­კუთ­რე­ბა არი­სო, - და ახ­ლო­საც არ გვიშ­ვე­ბენ. მინ­და, ყუ­რა­დღე­ბა გა­ვა­მახ­ვი­ლო ზუგ­დი­დის ცი­ხე­ში ჩა­ტა­რე­ბულ არ­ჩევ­ნებ­ზეც. თავ­და­პირ­ვე­ლად იქ ჟურ­ნა­ლის­ტებს სა­ერ­თოდ არ უშ­ვებ­დნენ. კა­ტე­გო­რი­უ­ლი მო­თხოვ­ნის შემ­დეგ, მხო­ლოდ ერთი ჟურ­ნა­ლის­ტის შეშ­ვე­ბა­ზე დაგ­ვთან­ხმდნენ. კო­ლე­გებ­მა მე შე­მიშ­ვეს. შე­ვე­დი თუ არა, სა­არ­ჩევ­ნო კა­ბი­ნა­ში სათ­ვალ­თვა­ლო ხვრე­ლი მა­შინ­ვე შევ­ნიშ­ნე. ცი­ხის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ამ თავი იმარ­თლა, - ეს კო­მუ­ნის­ტე­ბის დრო­ი­დან არის შე­მორ­ჩე­ნი­ლიო, - და ჩვე­ნი თან­დას­წრე­ბით, სკო­ჩით ამო­ქო­ლა. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ სულ 72 პა­ტი­მა­რი ჰყავ­დათ, არ­ჩევ­ნებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა მხო­ლოდ 42-ს მი­ა­ღე­ბი­ნეს. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გვი­თხრეს, რომ იმ 42 პა­ტიმ­რი­დან უმ­რავ­ლე­სო­ბას ფსი­ქი­კუ­რი პრობ­ლე­მე­ბი ჰქონ­და...

ია თი­ნი­კაშ­ვი­ლი, შიდა ქარ­თლი:

- ცალ­კე­ულ დარ­ღვე­ვებ­ზე არა­ფერს ვამ­ბობ; აღარც იმა­ზე გა­ვა­მახ­ვი­ლებ ყუ­რა­დღე­ბას, რომ ჟურ­ნა­ლის­ტებს მუ­შა­ო­ბა­ში ხელს გვიშ­ლიდ­ნენ. ხა­შურ­ში სპეც­რაზმმა წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი რამ ჩა­ი­დი­ნა: მე­სა­მე სა­არ­ჩევ­ნო უბან­ზე შე­იჭ­რა, ხალ­ხი გა­რეთ გა­მო­ყა­რა და ბი­უ­ლე­ტე­ნე­ბით სავ­სე ტო­მა­რა გა­ი­ტა­ცა. ხალ­ხი რომ არ მი­ახ­ლო­ე­ბო­და, ცე­ცხლიც კი გახ­სნეს. ეს ყვე­ლა­ფე­რი ჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი­სა და ჩარ­თუ­ლი კა­მე­რე­ბის წინ გა­ა­კე­თეს.

- გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ცრემლსა­დე­ნი გაზი გა­უშ­ვეს...

- ცრემლსა­დე­ნი გა­ზიც გა­უშ­ვეს და 12-კა­ლიბ­რი­ა­ნი, ცე­ცხლსას­რო­ლი ია­რა­ღი­და­ნაც გა­ის­რო­ლეს. ჩვენ მას­რე­ბი დღემ­დე შე­ნა­ხუ­ლი გვაქვს.

თა­მუ­ნა ლეფსვე­რი­ძე, გუ­რია:

- გუ­რი­ა­ში სა­არ­ჩევ­ნო ყუ­თე­ბი არა­ვის გა­უ­ტა­ცე­ბია, არც სპეც­რაზ­მი დაგ­ვსხმია თავს. აქ პრობ­ლე­მა ის გახ­ლდათ, რომ სა­არ­ჩევ­ნო უბ­ნებ­ზე იმა­ზე ბევ­რად ნაკ­ლე­ბი ბი­უ­ლე­ტე­ნი მი­ი­ტა­ნეს, ვიდ­რე სა­ჭი­რო იყო. ზო­გი­ერთ უბან­ზე 70, 80 ბი­უ­ლე­ტე­ნიც კი აკ­ლდა. ამის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია წი­ნას­წარ გვქონ­და, ვი­ცო­დით, რომ მო­პა­რულ ბი­უ­ლე­ტე­ნებ­ზე წი­ნას­წარ ჰქონ­დათ ხუ­თი­ა­ნი შე­მო­ხა­ზუ­ლი და სან­დო ოჯა­ხებ­ში ინა­ხავ­დნენ. მათი გეგ­მის მი­ხედ­ვით, მოს­ყი­დუ­ლი ამომ­რჩე­ვე­ლი სა­არ­ჩევ­ნო უბან­ში წას­ვლამ­დე, ამ სან­დო ოჯა­ხებ­ში მი­დი­ო­და, ხუ­თი­ან­შე­მო­ხა­ზულ ბი­უ­ლე­ტენს იღებ­და და სა­არ­ჩევ­ნო უბან­ზე მიჰ­ქონ­და, იქი­დან კი ცა­რი­ე­ლი ბი­უ­ლე­ტე­ნი გა­მოჰ­ქონ­და და თა­ვის კო­ორ­დი­ნა­ტორს აძ­ლევ­და. გარ­და იმი­სა, რომ "ნა­ცი­ო­ნა­ლე­ბი" ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ რე­სურსს იყე­ნებ­დნენ, სა­მარ­თალ­დამ­ცვე­ლებ­საც აი­ძუ­ლებ­დნენ, მათ სა­სარ­გებ­ლოდ ემოქ­მე­დათ. სხვა­თა შო­რის, ოზურ­გე­თის გამ­გე­ო­ბის ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბის სამ­სა­ხუ­რის უფ­რო­სის, შუქ­რი გაბ­რი­ჭი­ძის მან­ქა­ნა­ში აღ­მო­ვა­ჩი­ნეთ და ვი­დე­ო­ზეც გა­და­ვი­ღეთ იმ სა­პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლო თა­ნამ­დე­ბო­ბის პირ­თა სია, რო­მელ­თაც არ­ჩევ­ნებ­ში გარ­კვე­უ­ლი და­ვა­ლე­ბე­ბი უნდა შე­ეს­რუ­ლე­ბი­ნათ. მათ შო­რის იყ­ვნენ ქა­ლა­ქის პრო­კუ­რო­რე­ბი, ასე­ვე - კულ­ტუ­რის სა­მი­ნის­ტროს წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი და თა­ვად გაბ­რი­ჭი­ძე. ამა­ზე გა­ცი­ლე­ბით რთუ­ლი სი­ტუ­ა­ცია იყო არ­ჩევ­ნე­ბის წინა პე­რი­ოდ­ში. სა­ჯა­რო მო­ხე­ლე­ე­ბი­სა და "ნა­ცი­ო­ნა­ლე­ბის" მხრი­დან ხში­რად ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და მო­სახ­ლე­ო­ბის შან­ტა­ჟი, მუ­ქა­რა, დევ­ნა. ძა­ლი­ან სე­რი­ო­ზუ­ლი ზე­წო­ლა იყო პრო­ბა­ცი­ო­ნე­რებ­ზე. მათ მხო­ლოდ ოჯა­ხის წევ­რე­ბის კი არა, ნა­თე­სა­ვე­ბის ხმებ­საც სთხოვ­დნენ. ეს სა­წყლე­ბიც და­დი­ოდ­ნენ და ნა­თე­სავ-მე­გობ­რებს ყელ­გა­მო­წე­უ­ლე­ბი ეხ­ვე­წე­ბოდ­ნენ, - მი­ე­ცით ხმა "ნა­ცი­ო­ნა­ლებს", თო­რემ ისევ და­მი­ჭე­რე­ნო. ერთი ამაზ­რზე­ნი ფაქ­ტიც მოხ­და: მძი­მე ავად­მყო­ფი ბავ­შვის მშობ­ლებს უთხრეს, რომ მათ შვილს 100 ხმის სა­ნაც­ვლოდ, ოპე­რა­ცი­ას გა­უ­კე­თებ­დნენ... სო­ფელ­ში არ დარ­ჩა ოჯა­ხი, რო­მე­ლიც "ნა­ცი­ო­ნა­ლებს" რა­ღაც ფორ­მით არ და­უ­შან­ტა­ჟე­ბი­ათ.

ხა­თუ­ნა ბახ­ტუ­რი­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)