ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ ოქტომბერ-დეკემბრის ნომრის მთავარი თემები
გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ ოქტომბერ-დეკემბრის ნომერი #4 (121), რომელშიც წაიკითხავთ:
- მეფე ლაშა-გიორგის სამოსი
XII-XIII საუკუნეების საქართველოს უმაღლეს საერო არისტოკრატიულ წრეებში დამკვიდრებული სამოსის შესახებ ნათელ წარმოდგენას გვიქმნის საქართველოსა და სომხეთში არცთუ მცირედ შემორჩენილი ვიზუალური მასალა – ფრესკები, ბარელიეფები, მინიატურები. სამეფო სამოსთან დაკავშირებით, XIII საუკუნის პირველ ნახევარში ერთი საინტერესო ტენდენცია იკვეთება. რჩება შთაბეჭდილება, თითქოს ქართული სამოხელეო შესამოსელი (ქუდის გარდა) ძალიან ემსგავსება მეფის ტანსაცმელს. უფრო სწორად, სამეფო სამოსი ხდება სამოხელეოს დარი, მსუბუქად სატარებელი და ნაკლებად პომპეზური. თუ ადრეულ პერიოდში ქართველი მეფეები (ბაგრატ III, გიორგი III, დავით IV, დემეტრე I) ძირითადად მძიმე ქსოვილებით შეკერილ, ძვირფასი თვლებით უხვად დატვირთულ ბისონებს ატარებდნენ, იმავეს ლაშა-გიორგის ფრესკებზე ვერ ვხედავთ. ვნახოთ, რით არის ეს განპირობებული.
- “ვეფხისტყაოსნის” ეკრანიზაციის ისტორია
ქართული და მსოფლიო პოეზიის შედევრი, შოთა რუსთაველის “ვეფხისტყაოსანი” XII-XIII საუკუნეების მიჯნაზე შეიქმნა და საუკუნეთა განმავლობაში ქართველი ხალხის ინტელექტუალური და კულტურული ცხოვრების განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენდა. ბუნებრივია, ასეთი ნაწარმოების მიმართ ინტერესი მრავალმხრივი იყო და გამონაკლისი არც კინემატოგრაფი გახლდათ.
“ვეფხისტყაოსნის” გმირების ეკრანზე გაცოცხლების პირველი იდეა XX საუკუნის 10-იან წლებში გაჩნდა და ამ პირველი მცდელობის სულის ჩამდგმელი იყო ცნობილი ქართველი მწერალი და დრამატურგი შალვა დადიანი. მას “ვეფხისტყაოსნის” სიუჟეტის მიხედვით დაწერილი სცენარი ერთ-ერთი ფრანგული ფირმისთვის გადაუგზავნია. ისინიც თავის მხრივ დაინტერესებულან, რასაც მოწმობს მათ შორის მიმოწერა. შალვა დადიანის მიერ ფრანგული ფირმისთვის გაგზავნილ წერილები გამოქვეყნებულია, ფრანგული ფირმის მიერ შალვა დადიანისთვის გამოგზავნილი წერილები კი დღემდე არ არის მიკვლეული, თუმცა ისინი უნდა ყოფილიყო, რადგან დამადასტურებელ ინფორმაციას თავად შალვა დადიანის წერილებში ვხვდებით.
მეორედ პოემის ეკრანიზაციის აზრი XX საუკუნის 20-იან წლებში დაიბადა. ამ იდეის ინიციატორი იყო საქართველოს სსრ სახკომსაბჭოს თავმჯდომარე შალვა ელიავა. მან დაავალა გერმანე გოგიტიძეს, თარგმნილი სცენარი ჩაეტანა გერმანელ კინემატოგრაფისტთან, “ნიბელუნგების” რეჟისორ ფრიც ლანგთან.
1953 წელს დაიწერა კიდევ ერთი სცენარი, რომლის ავტორები იყვნენ ცნობილი კინორეჟისორი, საბჭოთა კავშირის სახალხო არტისტი მიხეილ ჭიაურელი, მწერალი სანდრო შანშიაშვილი და კინოდრამატურგი გიორგი ცაგარელი. სცენარის მიხედვით, ფილმის რეჟისორად გათვალისწინებული იყო მიხეილ ჭიაურელი. ამ სცენარის მიხედვით ფილმი აღარ შეუქმნიათ...
- “ქართველი ქალები” - ჟაკ ოფენბახის დაკარგული ოპერა-ბუფას ახალი სიცოცხლე
დიდმა ფრანგმა კომპოზიტორმა ჟაკ ოფენბახმა შექმნა Les Géorgiennes, ანუ “ქართველი ქალები” – ოპერა-ბუფა (მუსიკალური კომედია საყოფაცხოვრებო თემაზე), რომელიც პირველად 1864 წელს დაიდგა პარიზში და უზარმაზარი წარმატებაც ხვდა წილად. რამდენიმე წელიწადში წარმოდგენამ ტრიუმფით მოიარა ვენა, ბუდაპეშტი, ბერლინი, მადრიდი, სანქტ-პეტერბურგი თუ ბრიუსელი. 1871 წელს “ქართველი ქალები” გასცდა ევროპის საზღვრებს და პრემიერა ოკეანის გაღმა, ნიუ-იორკში გაიმართა. 1874 წელს სპექტაკლში სცენაზე სპილო გამოიყვანეს. პრესაში მისი სახელიც არის მითითებული, “ნიუ-იორკ ჰერალდი” წერს, რომ სპილოს “იუსეფი” ერქვა. ნაწარმოებს გაზეთი შემდეგი ეპითეტებით მოიხსენიებს: “ოფენბახის შედევრი”, “ბრწყინვალე სცენარი”, “პირველად აშშ-ში”, “სრულიად ორიგინალური მუსიკა”, “გამაოგნებელი სანახაობა”, “დიდი სენსაცია”. გაზეთი ასევე წერს, რომ სპექტაკლში მსოფლიოში აღიარებული ათი საუკეთესო პრიმა-ბალერინა მონაწილეობდა. მაყურებელი აღფრთოვანებული იყო. აშშ-ში ოპერა-ბუფა 100-ზე მეტჯერ დაიდგა და ყოველ ჯერზე იგი უზარმაზარი წარმატებით სარგებლობდა. 1875 წელს “ქართველი ქალები” ლონდონს ეწვია. 1877-1878 წლების სეზონზე კი “ქართველი ქალები” დაიდგა თბილისშიც.
დიდხანს ოპერა-ბუფა დაკარგულად მიიჩნეოდა, თუმცა ის ხელახლა დაიბადა საფრანგეთში და 2019 წლის დეკემბერში პარიზში წარმოადგინეს, როგორც მსოფლიო პრემიერა.
- წმინდა პეტრეს ბაზილიკა
წმინდა პეტრეს ბაზილიკა ვატიკანის ცენტრალური და ყველაზე დიდი შენობაა. მის შექმნაზე მუშაობდა უდიდესი ოსტატების რამდენიმე თაობა: ბრამანტე, რაფაელი, მიქელანჯელო, ბერნინი, მადერნა... ტაძარი რომის კათოლიკური ეკლესიის საზეიმო ცენტრი და უდიდესი ისტორიული ქრისტიანული ეკლესიაა მსოფლიოში. შენობაში დაახლოებით 15 ათასი კაცი ეტევა, ხოლო მოედანზე – 60 ათასი. ტაძარი პაპის “ექვს დიდ ბაზილიკას” შორის მეორეა, ხოლო პირველი – “რომის შვიდი მოსალოცი ბაზილიკის” სიაში. წმინდა პეტრეს ტაძარი სადაც დგას, იმ ადგილის მახლობლად ადრე ნერონის ცირკის ბაღები იყო. კათოლიკური ტრადიციული გადმოცემით, ამ ბაღებში დაფლეს პეტრე მოციქული, რომელიც ნერონის ცირკში მოწამებრივად აღესრულა 64 წელს. IV საუკუნეში პირველი ქრისტიანი იმპერატორის, კონსტანტინე დიდის ბრძანებით, მოციქულის სავარაუდო ნეშტი პატივით დაკრძალეს. აქ ბრძანა მან ქრისტიანული ტაძრის აგებაც. წმინდა პეტრეს პირველი ტაძარი 326 წელს დასრულდა. მისი მთავარი საკურთხეველი (“აღსარების საკურთხეველი”) მოციქულის სარკოფაგიანი კრიპტის თავზეა განთავსებული.
გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:
- მოკლე ამბები. ყველაზე ძველი ბანკი მსოფლიოში
- როგორ ახერხებდნენ სამშობლოს სამსახურს საბჭოური რეჟიმის პირობებში / ქართველი ხალხის ეროვნული ერთობისა და თვითშეგნების დაცვისთვის ბრძოლის ისტორიიდან (1925-1975 წწ.). ნაწილი V
- ჩვენებურები. თურქეთის ქართველები და ეროვნული თვითაღქმის პრობლემა
- შიდა ქართლის ისტორიიდან. აუგუსტ ზეზემანი და ტანას ხეობა
- ახალი ამბები. ბაგრატოვანთა ერთი შტოს საგვარეულო მატიანე
- არსებითი “წვრილმანები”. რამდენიმე უნიკალური ეფემერა ბიბლიოზეუმიდან / ქაქუცა ჩოლოყაშვილის მემორიალი სპეციალურად ჟურნალ “ისტორიანისთვის”
- ახალი ამბები. აფხაზური ენის მძიმე “თავგადასავალი”
- მოსაზრება. იქნებ ამ ტოპონიმში რაჭის უძველესი სახელწოდება იმალება...
- ქართული სავანეები უცხოეთში. როგორ დაარსდა ქართველთა მონასტერი ათონის მთაზე
- ახლო აღმოსავლეთი. სეფევიდების დინასტიის დამხობა პოლონელი მისიონერის თვალით / ტადეუშ კრუშინსკი სპარსელების, ავღანელებისა და ქართველების შესახებ
- მსტოვარი ქალები. მომღერალი აგენტის გზა / როგორ გახდა იმპერატორის ფავორიტი შემსრულებელი ჯაშუში