"უკაც­რა­ვად, ეს ბზა­რი იყო აქ?" - ვინ არ იცის ცნო­ბი­ლი ფრა­ზა კი­ნო­ფილ­მი­დან "ცის­ფე­რი მთე­ბი", რო­მე­ლიც მარკშა­ი­დერს ეკუთ­ვნის. ის მთე­ლი ფილ­მის მან­ძილ­ზე აბ­სურ­დულ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში ამა­ოდ ეძებს ადა­მი­ანს, რო­მე­ლიც უბ­რა­ლოდ, გა­ე­სა­უბ­რე­ბა. არა­ერ­თი მცდე­ლო­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, არა­ვინ უს­მენს და მისი არა­ვის ეს­მის. ამის ფონ­ზე სა­მა­გა­ლი­თოა ამ პერ­სო­ნა­ჟის მი­ზან­და­სა­ხუ­ლე­ბა და მოთ­მი­ნე­ბა... პრო­ფე­სი­ით მარკშა­ი­დე­რია, სამ­თო ინ­ჟი­ნე­რი, ტექ­ნი­კო­სი, გე­ო­დე­ზი­უ­რი და გე­ო­ლო­გი­უ­რი სამ­თო სა­მუ­შა­ო­ე­ბის სპე­ცი­ა­ლის­ტი...

ლე­გენ­და­რულ ფილმში ლე­გენ­და­რულ როლს მსა­ხი­ო­ბი ივა­ნე საყ­ვა­რე­ლი­ძე, იგი­ვე ძია ვა­ნი­ჩკა შე­უ­და­რებ­ლად ას­რუ­ლებს. ის უამ­რავ ქარ­თულ ფილმშია გა­და­ღე­ბუ­ლი და არა­ერ­თი სა­ხა­სი­ა­თო როლი აქვს შექ­მნი­ლი რო­გორც კი­ნო­ში, ისე - თე­ატ­რში, თუმ­ცა მარკშა­ი­დე­რი მისი შე­მოქ­მე­დე­ბის გვირ­გვი­ნია... წელს, 3 აპ­რილს მას 100 წელი შე­უს­რულ­დე­ბო­და და AMBEBI.GE მას ასე იხ­სე­ნებს.

ივა­ნე საყ­ვა­რე­ლი­ძის ცხოვ­რე­ბის შე­სა­ხებ ბევ­რმა არა­ფე­რი იცის... ვა­ნი­ჩკა საყ­ვა­რე­ლი­ძე 2002 წელს, 82 წლის ასაკ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. კე­თილ­შო­ბი­ლი, ერ­თგუ­ლი, პა­ტი­ო­სა­ნი, - ასე იხ­სე­ნე­ბენ ადა­მი­ა­ნე­ბი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბილ მარკშა­ი­დერს.

"ყვე­ლა­ნი ძია ვა­ნი­ჩკას ვე­ძახ­დით... უსაყ­ვარ­ლე­სი და უკე­თი­ლე­სი ადა­მი­ა­ნი იყო, ძა­ლი­ან ნი­ჭი­ე­რი, სა­ინ­ტე­რე­სო მსა­ხი­ო­ბი, რო­მელ­ზეც გე­ნი­ა­ლუ­რი რე­ჟი­სო­რი გი­ორ­გი ტოვსტო­ნო­გო­ვი დიდ იმე­დებს ამ­ყა­რებ­და, თა­ვი­დან მისი სტუ­დენ­ტიც იყო... მკვეთ­რად სა­ხა­სი­ა­თო გა­რეგ­ნო­ბი­სა და ნი­ჭის გამო არა მარ­ტო სცე­ნა­ზე, უამ­რავ ფილმში ბევ­რი სახე და ეპი­ზო­დი შექ­მნა, თუმ­ცა "ცის­ფერ მთებ­ში" სე­რი­ო­ზუ­ლად გა­მოჩ­ნდა. ვერ ვი­ტყო­დი, რომ მისი როლი (მარკშა­ი­დე­რი) მე­ო­რე­ხა­რის­ხო­ვა­ნია, სა­ერ­თოდ, ამ სუ­რათ­ში ყვე­ლას და­სა­მახ­სოვ­რე­ბე­ლი სახე აქვს შექ­მნი­ლი. ჯერ ერთი, სი­ტყვა მარკშა­ი­დე­რი ცხოვ­რე­ბა­ში დამ­კვიდ­რდა და ყვე­ლამ გა­ი­გო, რომ ის სამ­თო ინ­ჟი­ნერს ნიშ­ნავ­და. ეს ყვე­ლა­ფე­რი ცხა­დია, ფილ­მის დამ­სა­ხუ­რე­ბაა, მაგ­რამ ეს როლი ძია ვა­ნი­ჩკას რომ არ ეთა­მა­შა, ასე­თი, რა თქმა უნდა, არ იქ­ნე­ბო­და“ - გვიყ­ვე­ბო­და წლე­ბის წინ თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის თე­ატ­რის მსა­ხი­ო­ბი რუ­სუ­დან ბოლ­ქვა­ძე.

მი­სი­ვე თქმით, ცხოვ­რე­ბა­შიც სა­ინ­ტე­რე­სო ადა­მი­ა­ნი იყო, სა­ოც­რად კე­თი­ლი, იცო­და მე­გობ­რის, თბი­ლი სი­ტყვი­სა და სა­კუ­თა­რი შრო­მით მო­პო­ვე­ბუ­ლი ლუკ­მის ფასი. დალ­ხე­ნი­ლი და მა­ტე­რი­ა­ლუ­რად უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი ცხოვ­რე­ბა არას­დროს ჰქო­ნია, მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, მზად იყო, ადა­მი­ა­ნის­თვის უკა­ნას­კნე­ლი ლუკ­მაც გა­ე­ყო...

"ვი­ცო­დით, რომ აფ­თი­აქ­ში ვი­ღაც ნაც­ნო­ბი ჰყავ­და, რომ­ლის­გა­ნაც იმ დრო­ის­თვის რთუ­ლად ხელ­მი­საწ­ვდომ წამ­ლებს იძენ­და და თუ გა­ი­გებ­და ვინ­მე ავად იყო, ან გა­ჭირ­ვე­ბუ­ლი, წა­მა­ლი მას­თან ყო­ველ­გვა­რი სა­ფა­სუ­რის გა­რე­შე მიჰ­ქონ­და... ადა­მი­ა­ნე­ბი უყ­ვარ­და და ყვე­ლას დახ­მა­რე­ბა იცო­და. რო­დე­საც მი­ხე­ილ თუ­მა­ნიშ­ვილ­მა კი­ნომ­სა­ხი­ობ­თა თე­ატ­რი და­ა­არ­სა, იმის გამო, რომ კი­ნოს­ტუ­დი­ას­თან არ­სე­ბუ­ლი თე­ატ­რი გახ­ლდათ, იქ კი­ნომ­სა­ხი­ობს სა­შუ­ა­ლე­ბა ჰქონ­და, სპექ­ტაკ­ლებ­ში ეთა­მა­შა. თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის­თვის ძია ვა­ნი­ჩკა საყ­ვა­რე­ლი მსა­ხი­ო­ბი იყო, ყვე­ლა სპექ­ტაკლში ჰყავ­და და­კა­ვე­ბუ­ლი. პირ­ვე­ლი სპექ­ტაკ­ლი, რო­მე­ლიც ამ თე­ატ­რში დად­გა, "ჩვენს პა­ტა­რა ქა­ლაქ­ში" იყო, ამ წარ­მოდ­გე­ნა-შე­დევრში ბა­ტონ ივა­ნეს პა­წა­წი­ნა როლი ერგო (თე­ო­დო­რე მი­სუ­სე), სცე­ნა­ზე ერ­თა­დერ­თი შე­მოს­ვლა ჰქონ­და, მერე ორ წი­ნა­და­დე­ბას ამ­ბობ­და, რა­საც უსი­ტყვო, პა­ტა­რა სცე­ნა მოს­დევ­და, შე­უ­და­რებ­ლად თა­მა­შობ­და“ - იხ­სე­ნებ­და რუ­სუ­დან ბოლ­ქვა­ძე.

ბა­ტონ ივა­ნეს თურ­მე სპორ­ტი იტა­ცებ­და, იო­გით ყო­ფი­ლა და­კა­ვე­ბუ­ლი და ჯან­მრთე­ლი ცხოვ­რე­ბის წესს მის­დევ­და. ასე­ვე სა­ო­ცა­რი მო­ნა­დი­რეც გახ­ლდათ, შე­სა­ბა­მი­სი ძაღ­ლე­ბიც ჰყავ­და. კი­ნოს­ტუ­დი­ის ეზო­ში ძაღ­ლე­ბის­თვის პა­ტა­რა თავ­შე­სა­ფა­რი ჰქო­ნია მო­წყო­ბი­ლი.

"რე­ჟი­სორ ლილი იო­სე­ლი­ა­ნის­გან ვიცი, რომ ომის დროს, როცა გა­ჭირ­ვე­ბა, შიმ­ში­ლი და უბე­დუ­რე­ბა იყო, ვა­ნი­ჩკა მას სოფ­ლი­დან გა­მოგ­ზავ­ნილ ნო­ბათს უნა­წი­ლებ­და. ოღონდ, ჩან­თა­ში იმ ყვე­ლა­ფერს ისე ჩუ­მად უწყობ­და, ქალ­ბა­ტო­ნი ლილი ვერც კი ხვდე­ბო­და" - გვი­ამ­ბობ­და მსა­ხი­ო­ბი.

"ვა­ნი­ჩკა ქალ­ბა­ტო­ნი ლილი იო­სე­ლი­ა­ნის ნა­მო­წა­ფა­რი იყო და მას­თან სახ­ლში ხში­რად შევ­ხვედ­რი­ვარ (მეც ლილი იო­სე­ლი­ა­ნის ნა­მო­წა­ფა­რი გახ­ლა­ვართ)... ბა­ტო­ნი ივა­ნე თა­ვი­დან მარ­ჯა­ნიშ­ვი­ლის თე­ატ­რში მუ­შა­ობ­და. ეს ის წლე­ბი იყო, როცა ქალ­ბა­ტო­ნი ლილი მო­ზარ­დმა­ყუ­რე­ბელ­თა თე­ატ­რი­დან მარ­ჯა­ნიშ­ვი­ლის თე­ატ­რში გა­და­იყ­ვა­ნეს (50-იანი წლე­ბი იყო), სა­დაც ცნო­ბი­ლი სპექ­ტაკ­ლე­ბი: "აურ­ზა­უ­რი არაფ­რის გამო", "რას იტყვის ხალ­ხი" დად­გა, სა­დაც ბა­ტო­ნი ვა­ნოც თა­მა­შობ­და. ნა­თე­სა­ვე­ბი არ ყო­ფი­ლან, მაგ­რამ ქალ­ბა­ტონ ლი­ლი­სა და ვა­ნი­ჩკას ურ­თი­ერ­თო­ბა ახლო ნა­თე­სა­ურ ურ­თი­ერ­თო­ბას ჰგავ­და...

ვიც­ნობ­დი ბა­ტო­ნი ვა­ნი­ჩკას ქა­ლიშ­ვილ­საც, მა­მას­თან ერ­თად, ქალ­ბა­ტონ ლი­ლის­თან აქ­ტი­უ­რად მე­გობ­რობ­და. ნა­დი­რო­ბის მოყ­ვა­რუ­ლი იყო და მო­ნა­დი­რე ძაღ­ლე­ბიც ჰყავ­და და მო­ნა­დი­რის როლი სცე­ნა­ზეც აქვს შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი. იყო ასე­თი სპექ­ტაკ­ლი "ხე­ე­ბი ზე­ზე­უ­რად კვდე­ბი­ან" (ვე­რი­კო ან­ჯა­ფა­რი­ძემ მარ­ჯა­ნიშ­ვი­ლის თე­ატ­რში თენ­გიზ კან­დი­ნაშ­ვილ­თან ერ­თად დად­გა), სა­დაც ბა­ტონ ვა­ნოს მო­ნა­დი­რის როლი ჰქონ­და და მას­თან ერ­თად მის ორი­ვე ძაღლსაც იყე­ნებ­დნენ, ანუ მო­ნა­დი­რე თა­ვის ძაღ­ლე­ბით შე­მო­დი­ო­და. ამ ამ­ბავ­ზე მერე ხუმ­რობ­და ხოლ­მე: მე გა­მოს­ვლა­ში 5 მა­ნეთს მიხ­დი­ან და ძაღ­ლებს - 7-ს, ორი­ვე ერ­თად, 14-ს იღებს, - ესე­ნი მა­ცხოვ­რე­ბე­ნო“ - აღ­ნიშ­ნავს მო­ზარ­დმა­ყუ­რე­ბელ­თა თე­ატ­რის სამ­ხატ­ვრო ხელ­მძღვა­ნე­ლი, რე­ჟი­სო­რი დიმა ხვთი­სი­აშ­ვი­ლი.

- ბა­ტო­ნი ვანო არა­ერთ ქარ­თულ ფილმშია გა­და­ღე­ბუ­ლი, მაგ­რამ მისი შე­მოქ­მე­დე­ბის გვირ­გვი­ნი "ცის­ფე­რი მთე­ბია"...

- აბ­სო­ლუ­ტუ­რად. ამ კი­ნო­ში მისი მხატ­ვრუ­ლი აზ­როვ­ნე­ბა გა­მოჩ­ნდა, მისი თი­თო­ე­უ­ლი ნი­უ­ან­სი - სე­რი­ო­ზუ­ლი ნა­მუ­შე­ვა­რია. ეს რა­საკ­ვირ­ვე­ლია დიდი რე­ჟი­სო­რის ელ­დარ შენ­გე­ლა­ი­ას დამ­სა­ხუ­რე­ბაა, ვი­ნა­ი­დან ბა­ტონ ვა­ნოს მუ­შა­ო­ბამ მას­თან მო­უ­წია და აი, ეს თან­ხვედ­რა, - რე­ჟი­სო­რის და რო­ლის­თვის ზუს­ტად შერ­ჩე­უ­ლი მსა­ხი­ო­ბის, შედ­გა. ამ გე­ნი­ა­ლურ რე­ჟი­სორ­თან მუ­შა­ო­ბამ მას ეს შე­დე­გი მო­უ­ტა­ნა. მარკშა­ი­დე­რის პერ­სო­ნა­ჟით მკა­ფიო სახე შექ­მნა და ამის­თვის მას სა­ხელ­მწი­ფო პრე­მია გა­და­ე­ცა...

როცა კი­ნომ­სა­ხი­ო­ბი სა­ხელ­მწი­ფო პრე­მი­ას იღებ­და, სა­შუ­ა­ლე­ბა და უფ­ლე­ბა ეძ­ლე­ო­და, ექ­სპე­რი­მენ­ტის სა­ხით, რო­გორც რე­ჟი­სორს, ერთი ფილ­მი გა­და­ე­ღო. ჰოდა, ბა­ტო­ნი ვა­ნოს ცხოვ­რე­ბა­ში ასეთ ეპი­ზოდს შე­ვეს­წა­რი, ქალ­ბა­ტონ ლი­ლის­თან მო­ვი­და: - ლი­ლი­კო, ასე მი­თხრეს, ფილ­მის გა­და­ღე­ბა შე­გიძ­ლი­აო, მე ამ სა­შუ­ა­ლე­ბას არ გა­მო­ვი­ყე­ნებ და იქ­ნებ შენ სცა­დო, ხომ გქონ­და ამის სურ­ვი­ლი და მცდე­ლო­ბაო. ამას ასე­თი ის­ტო­რია უძღვო­და, როცა ლილი იო­სე­ლი­ა­ნი ტოლსტო­ის "ოჯა­ხურ ბედ­ნი­ე­რე­ბა­ზე" სა­ტე­ლე­ვი­ზიო ფილ­მს იღებ­და, პრაქ­ტი­კუ­ლად, რამ­დე­ნი­მე სე­რია გა­და­ღე­ბუ­ლი ჰქონ­და, რომ მთა­ვა­რი რო­ლის შემ­სრუ­ლე­ბე­ლი გარ­და­იც­ვა­ლა და გა­და­ღე­ბე­ბი შე­წყდა.

ქალ­ბა­ტონ­მა ლი­ლიმ, რა თქმა უნდა, უარი უთხრა, თუმ­ცა ბა­ტო­ნი ივა­ნეს ეს ჟეს­ტი კი ფაქ­ტია, რომ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო...

დრა­მა­ტურ­გი ლაშა თა­ბუ­კაშ­ვი­ლი ივა­ნე საყ­ვა­რე­ლი­ძე­ზე ერთ-ერთ ინ­ტერ­ვი­უ­ში ჰყვე­ბა:

"არ­სე­ბო­ბენ ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც გგო­ნია, რომ მა­რა­დი­უ­ლად შენ გვერ­დით იქ­ნე­ბი­ან, - ასე­თი ტი­პის პი­როვ­ნე­ბას მი­ე­კუთ­ვნე­ბო­და ბა­ტო­ნი ვა­ნი­ჩკა და მგო­ნი, ეს მხო­ლოდ ჩემი მო­საზ­რე­ბა არ არის... გა­სა­ო­ცა­რი სი­კე­თის ადა­მი­ა­ნი იყო... პრინ­ცი­პუ­ლი, მტკი­ცე ნე­ბის კაცი, რო­გორც უნდა გა­ჭირ­ვე­ბო­და, არ და­ი­წუ­წუ­ნებ­და... მა­მა­ჩე­მის უახ­ლო­ე­სი მე­გო­ბა­რი გახ­ლდათ, ასე­ვე ბა­ტო­ნი რეზო ჩხე­ი­ძის... გა­მორ­ჩე­უ­ლი იყო მისი ერ­თგუ­ლე­ბა, რო­დე­საც მამა, სი­ცო­ცხლის ბოლო პე­რი­ოდ­ში "ლე­ჩკომ­ბი­ნატ­ში" იწვა, ყო­ველ ღამე, 12 სა­ათ­ზე, 6 თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში მო­დი­ო­და და დი­ლის 6 სა­ა­თამ­დე პა­ლა­ტა­ში რჩე­ბო­და... რო­დე­საც უკვე მამა გარ­და­იც­ვა­ლა, პა­ნაშ­ვიდ­ზე მო­ვი­და, მოგ­ვი­სამ­ძიმ­რა, თუმ­ცა იმის მერე ჩვენ­თან არც ერთხელ აღარ მო­სუ­ლა. მე­გობ­რის და­კარ­გვით ისე­თი ტკი­ვი­ლი გა­ნი­ცა­და, რომ ამის გამო, სა­ერ­თოდ ვე­ღარ ვნა­ხუ­ლობ­დით. ასე­თი ზემგრძნო­ბი­ა­რე ადა­მი­ა­ნი იყო..."