პან­დე­მია რამ­დე­ნი­მე ქვე­ყა­ნა­ში ან მთელ მსოფ­ლი­ო­ში ინ­ფექ­ცი­უ­რი და­ა­ვა­დე­ბის გავ­რცე­ლე­ბაა. ის­ტო­რი­ის მან­ძილ­ზე და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლია რამ­დე­ნი­მე პან­დე­მია - ყვა­ვი­ლი, ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზი, შავი ჭირი.

ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე გა­მა­ნად­გუ­რე­ბე­ლი პან­დე­მია სწო­რედ შავი ჭირი იყო, რო­მელ­მაც XIV სა­უ­კუ­ნე­ში და­ახ­ლო­ე­ბით 75-200 მი­ლი­ო­ნი ადა­მი­ა­ნი იმ­სხვერ­პლა. ამ­ჟა­მად მსოფ­ლი­ო­ში გვაქვს მხო­ლოდ ორი პან­დე­მია - აივ/შიდსი და ახა­ლი კო­რო­ნა­ვირუ­სუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბა (COVID-19). ასე­ვე პან­დე­მი­ებს შო­რის არის 1918 წლის გრი­პის პან­დე­მია (წლე­ბის წინ და­ა­ვა­დე­ბამ რამ­დე­ნი­მე მი­ლი­ო­ნი ადა­მი­ა­ნი იმ­სხვერ­პლა) და 2009 წლის "ღო­რის გრი­პის" პან­დე­მია (H1N1).

რაც შე­ე­ხე­ბა უშუ­ა­ლოდ კო­რო­ნა­ვირუსს, ის უკვე 120 ქვე­ყა­ნა­შია გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი და ეს რი­ცხვი დღი­თი­დღე მა­ტუ­ლობს. სწო­რედ ამის გამო მსოფ­ლიო ჯან­დაც­ვის ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ამ პან­დე­მია გა­მო­ა­ცხა­და.

AMBEBI.GE გა­გახ­სე­ნებთ ყვე­ლა პან­დე­მი­ას, რო­მე­ლიც მსოფ­ლი­ომ და­ა­მარ­ცხა და რომ­ლებ­თა­ნაც ბრძო­ლა ისევ გრძელ­დე­ბა.

შავი ჭირი

ასევე დაგაინტერესებთ

09:53 / 01-02-2020

"საუკუნის ეპიდემიები" - ვირუსები, რომლებაც ბოლო წლებში მსოფლიოზე მძიმე კვალი დატოვეს

11:33 / 26-03-2020

რა ხდებოდა მსოფლიოში "ისპანკას" დროს - ფოტოები, სადაც ჩანს, რომ 100 წლის შემდეგ პანდემიას იმავე მეთოდებით ვებრძვით

12:00 / 01-05-2020

როგორ შეიძლება ერთი დახველებით მთელი თვითმფრინავი დაინფიცირდეს - შოკისმომგვრელი ვიზუალიზაცია

შავი ჭი­რის (შავი სიკ­ვდი­ლი) პან­დე­მია XIV სა­უ­კუ­ნე­ში მო­დე­ბუ­ლი იყო აზი­ას, ევ­რო­პას (1346—1353), ჩრდი­ლო­ეთ აფ­რი­კა­სა და კუნ­ძულ გრენ­ლან­დი­ას. გავ­რცელ­და ბუ­ნებ­რი­ვი კე­რი­დან გო­ბის უდაბ­ნოს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ევ­რა­ზი­ა­ში კლი­მა­ტის მკვეთ­რი ცვლი­ლე­ბის შე­დე­გად, რაც გა­მოწ­ვე­უ­ლი იყო მცი­რე გამ­ყინ­ვა­რე­ბის პე­რი­ო­დით. თა­ვი­დან მო­იც­ვა ჩი­ნე­თი და ინ­დო­ე­თი, შემ­დეგ კი მონ­ღოლ­თა ჯა­რებ­სა და სა­ვაჭ­რო ქა­რავ­ნებ­თან ერ­თად, ევ­რო­პა­ში გა­და­ვი­და. და­ა­ვა­დე­ბა ევ­რო­პას სწრა­ფად მო­ე­დო და გან­გა­შის მი­ზე­ზი გახ­და.

მის­თვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი სიმპტო­მე­ბი იყო: თა­ვის ტკი­ვი­ლი, ოფ­ლი­ა­ნო­ბა, კან­კა­ლი, ძლი­ე­რი ციებ-ცხე­ლე­ბა, მაგ­რამ მთა­ვა­რი და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი ნი­შა­ნი, რომ­ლი­თაც შავი ჭი­რით და­ა­ვა­დე­ბუ­ლე­ბი გა­მო­ირ­ჩე­ოდ­ნენ, იყო ჩირ­ქი­ა­ნი წყლუ­ლე­ბი, ე.წ. „ბუ­ბო­ნე­ბი“. ბუ­ბო­ნი ჩნდე­ბო­და იღ­ლი­ის, კის­რი­სა და ბარ­ძა­ყის მი­და­მო­ებ­ში. თავ­და­პირ­ვე­ლად გა­მო­ნა­ყა­რი ვარ­დის­ფე­რი შე­ფე­რი­ლო­ბის იყო, შემ­დეგ მე­წა­მუ­ლი ფე­რის ხდე­ბო­და, ბო­ლოს შავ­დე­ბო­და. „შავ­მა სიკ­ვდილ­მა“ რამ­დე­ნი­მე წე­ლი­წად­ში ევ­რო­პის მო­სახ­ლე­ო­ბის მე­ო­თხე­დი გა­ა­ნად­გუ­რა. სა­ერ­თოდ კი, შავ­მა ჭირ­მა ორი ათწლე­უ­ლის გან­მავ­ლო­ბა­ში 60 მი­ლი­ო­ნი ადა­მი­ა­ნი შე­ი­წი­რა. უფრო მცი­რე მას­შტა­ბე­ბით პან­დე­მია გან­მე­ორ­და 1361 წელს („მე­ო­რე შავი ჭირი“), 1369 წელს („მე­სა­მე შავი ჭირი“) და კი­დევ რამ­დე­ნი­მე­ჯერ.

ეპი­დე­მი­ის ინ­ფექ­ცი­უ­რი აგენ­ტი იყო ჭი­რის ბა­ცი­ლა Yersinia pestis, რაც და­ამ­ტკი­ცა შავი ჭი­რით და­ღუ­პულ­თა ნარ­ჩე­ნე­ბის გე­ნე­ტი­კურ­მა გა­მოკ­ვლე­ვებ­მა, რო­მელ­თა შე­სა­ხე­ბად ცნო­ბე­ბი გა­მოქ­ვეყ­ნდა 1998 წელს. ძვე­ლად არ­სე­ბობ­და სხვა ჰი­პო­თე­ზე­ბიც და­ა­ვა­დე­ბის გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზის შე­სა­ხებ.

• წა­ი­კი­თხეთ: "აკ­ლდა­მა­ში ჩვილ­ზე გა­დამ­ხო­ბი­ლი დე­დის ჩონ­ჩხი იპო­ვეს..." - სო­ფე­ლი ხევ­სუ­რეთ­ში, რო­მე­ლიც შავ­მა ჭირ­მა ამო­წყვი­ტა

ყვა­ვი­ლი

ყვა­ვი­ლი უძ­ვე­ლე­სი და­ა­ვა­დე­ბაა, რო­მე­ლიც ჩვ.წ. აღ­რი­ცხვამ­დე გა­მოჩ­ნდა იგი ყო­ველ­წლი­უ­რად 400.000 ადა­მი­ანს კლავ­და. მისი და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი თვი­სე­ბა - ჭრი­ლო­ბე­ბი კან­ზე. და­ა­ვა­დე­ბას ახა­სი­ათბს - ღე­ბი­ნე­ბა, ტკი­ვი­ლი, ცხე­ლე­ბა, თა­ვის ტკი­ვი­ლი და სიბრმა­ვე. არ­სე­ბობს მო­საზ­რე­ბა, რომ ყვა­ვი­ლი გაჩ­ნდა ძვე­ლი ეგ­ვიპ­ტუ­რი მუ­მი­ე­ბის­გან, რომ ინ­დო­ეთ­ში სწო­რედ, ეგ­ვიპ­ტელ­მა ვაჭ­რებ­მა ჩა­ი­ტა­ნეს, სა­დაც და­ა­ვა­დე­ბამ 2000 წელ­ზე მეტ ხანს იბო­გი­ნა. 19-20 სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში კი წარ­მა­ტე­ბულ­მა ვაქ­ცი­ნა­ცი­ამ და­დე­ბი­თი შე­დე­გი გა­მო­ი­ღო და 1979 წლის დე­კემ­ბერ­ში სა­მუ­და­მოდ გა­ნად­გურ­და. ყვა­ვი­ლი ერ­თა­დერ­თი და­ა­ვა­დე­ბაა კა­ცობ­რი­ო­ბის ის­ტო­რი­ა­ში, რო­მე­ლიც მთლი­ა­ნად გა­ნად­გურ­და.

ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზი

ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზი ინ­ფექ­ცი­უ­რი და­ა­ვა­დე­ბაა, რო­მელ­საც რამ­დე­ნი­მე სა­ხე­ო­ბის მიკ­რო­ბაქ­ტე­რია იწ­ვევს, რაც უმე­ტე­სად ფილ­ტვებს აზი­ა­ნებს. XX სა­უ­კუ­ნემ­დე გა­ნუ­კურ­ნე­ბე­ლი და­ა­ვა­დე­ბა იყო.

ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზი არა მარ­ტო ჰაერ-წვე­თო­ვა­ნი გზით გა­დამ­დე­ბი ინ­ფექ­ცი­აა, არა­მედ მტვრი­თაც გა­და­ი­ტა­ნე­ბა. ნეს­ტი­ან ად­გი­ლებ­ში, ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზის გა­მომ­წვე­ვი ბაქ­ტე­რი­ე­ბი დიდ­ხანს ცო­ცხლობს.

ტუ­ბერ­კუ­ლოზ­თან ბრძო­ლა წარ­მა­ტე­ბუ­ლად მი­იჩ­ნე­ვა, რად­გან დღეს მსოფ­ლი­ოს­თვის ისე­თი სა­ში­ში აღარ არის, რო­გო­რიც გა­სულ სა­უ­კუ­ნე­ში. სა­ქარ­თვე­ლო­ში ტუ­ბერ­კუ­ლოზ­მა გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის ოთხმოც­და­ა­თი­ან წლებ­ში იფეთ­ქა.

შიდსი

შიდსი რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლია მსოფ­ლი­ოს ხუ­თი­ვე კონ­ტი­ნენ­ტის 206 ქვე­ყა­ნა­ში. ოფი­ცი­ა­ლუ­რი მო­ნა­ცე­მე­ბით, მსოფ­ლი­ო­ში ამ ვირუ­სით 20 მი­ლი­ო­ნამ­დე ადა­მი­ა­ნია ინ­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი, მათ­გან 80% სქე­სობ­რი­ვი გზით და­ა­ვად­და. აივ-ით ინ­ფი­ცი­რე­ბუ­ლია მსოფ­ლი­ო­ში აღ­რი­ცხულ ნარ­კო­მან­თა 80%.

შიდსით შე­იძ­ლე­ბა მუც­ლად­მყო­ფი ბავ­შვიც, დე­დის ორ­სუ­ლო­ბის პე­რი­ოდ­ში და­ინ­ფი­ცირ­დეს, ან მშო­ბი­ა­რო­ბის დროს, ძუ­ძუ­თი კვე­ბი­სას, რად­გან დე­დის რძეც ვირუსს შე­ი­ცავს. 1994 წელს კვლე­ვამ აჩ­ვე­ნა, რომ რისკს მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად ამ­ცი­რებ­და შე­სა­ბა­მი­სი მე­დი­კა­მენ­ტით მკურ­ნა­ლო­ბა. მეც­ნი­ე­რე­ბის მტკი­ცე­ბით, ვირუ­სი შიმ­პან­ზე­დან ადა­მი­ან­ში XIX სა­უ­კუ­ნის ბო­ლოს ან XX სა­უ­კუ­ნის და­სა­წყის­ში კა­მე­რო­ნის ტყე­ებ­ში გავ­რცელ­და, მდი­ნა­რე სა­ნა­გას­თან ახ­ლოს, ან კონ­გო­ში. თუმ­ცა ერთ-ერთი ვერ­სი­ის მი­ხედ­ვით, აივ გავ­რცელ­და მო­ნა­დი­რის­გან, რო­მელ­საც ნა­დი­რო­ბი­სას უკბი­ნა შიმ­პან­ზემ. ვირუ­სის დიდ არე­ალ­ზე გავ­რცე­ლე­ბას ხელი შე­უ­წყო აფ­რი­კის კო­ლო­ნი­ზა­ცი­ამ და ია­ფ­ფა­სი­ა­ნი სის­ხლის ექ­სპორ­ტმა ამე­რი­კი­სა და ევ­რო­პის სის­ხლის ბან­კებ­ში.

გა­ი­ზი­ა­რებს თუ არა კო­რო­ნა­ვირუ­სი, შიდსის ბედს, ამ თე­მა­ზე ალერ­გი­ი­სა და იმუ­ნო­ლო­გი­ის ცენ­ტრის ექიმს ნინო მჭედ­ლიშ­ვილს ვე­სა­უბ­რეთ:

"აივ ინ­ფექ­ცია/შიდსი არის პან­დე­მი­ად გა­მო­ცხა­დე­ბუ­ლი ჯან­მოს მიერ ისე­ვე, რო­გორც ახა­ლი კო­რო­ნა­ვირუ­სუ­ლი ( COVID-19) ინ­ფექ­ცი­ია. თუმ­ცა, აივ ინ­ფექ­ცია/შიდსი არის ქრო­ნი­კუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბა, რომ­ლის გან­კურ­ნე­ბა არ ხდე­ბა (მხო­ლოდ კლი­ნი­კუ­რი მარ­თვა და კონ­ტრო­ლია შე­საძ­ლე­ბე­ლი), მაგ­რამ არა გან­კურ­ნე­ბა, ასე­ვე გავ­რცე­ლე­ბის გზე­ბიც სხვა­დას­ხვაა.

რაც შე­ე­ხე­ბა COVID-19-ს, არ­სე­ბუ­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბით, ის უმე­ტეს შემ­თხვე­ვებ­ში გან­კურ­ნე­ბა­დია. ის ახა­ლი ვირუ­სუ­ლი ინ­ფექ­ცი­აა, მის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია მწი­რია. მა­გა­ლი­თად, არ ვი­ცით მისი შო­რე­უ­ლი შე­დე­გე­ბი. თუნ­დაც ის, რომ იყო რე­ცი­დი­ვის შემ­თხვე­ვე­ბი ჩი­ნეთ­ში გან­კურ­ნე­ბულ პა­ცი­ენ­ტებ­ში, თუმ­ცა ეს რა­ტომ მოხ­და, ჯერ ახ­სნი­ლი არ არის.

შე­საძ­ლე­ბე­ლია ამის მი­ზე­ზი იყოს ტეს­ტე­ბის შეც­დო­მა, ან ის, რომ ისი­ნი არ იყ­ვნენ ბო­ლომ­დე გან­კურ­ნე­ბულ­ნი. მა­ღა­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა არ გვაქვს ამა­ზე, რა იქ­ნე­ბა ამ ვირუ­სის შო­რე­უ­ლი გა­მო­სა­ვა­ლი. თუმ­ცა ჯერ­ჯე­რო­ბით, ესაა მწვა­ვე და­ა­ვა­დე­ბა, რომ­ლის გან­კურ­ნე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლია, სიკ­ვდი­ლი­ა­ნო­ბა სულ 2%-მდეა და ფიქ­რო­ბენ, ეს ციფ­რი უფრო მცი­რე­ცაა, სრუ­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბი რომ გვქონ­დეს ინ­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი პა­ცი­ენ­ტე­ბის.

პან­დე­მი­ად გა­მო­ცხა­დე­ბა არ გუ­ლის­ხმობს, რომ ვირუსს მა­ღა­ლი სიკ­ვდი­ლი­ა­ნო­ბა ახა­სი­ა­თებს, რო­გორც მა­გა­ლი­თად, ყვი­თე­ლი ცხე­ლე­ბის დროს, ლე­ტა­ლუ­რი გა­მო­სა­ვა­ლი მო­სა­ლოდ­ნე­ლია შემ­თხვე­ვა­თა 50 %-ში“ - გან­მარ­ტავს ექი­მი და დას­ძენს, რომ რად­გან ჯერ ვაქ­ცი­ნა არ გვაქვს, პრო­ფი­ლაქ­ტი­კუ­რი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი მო­ი­ცავს ყვე­ლა იმ ქმე­დე­ბას, რაც გან­კუთ­ვნი­ლია ზო­გა­დად გრი­პის­მაგ­ვარ და­ა­ვა­დე­ბებ­თან მი­მარ­თე­ბა­ში და მო­წო­დე­ბუ­ლია და­ა­ვა­დე­ბა­თა კონ­ტრო­ლი­სა და სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ჯან­მრთე­ლო­ბის ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტრის მიერ:

• თუ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი აუ­ცი­ლებ­ლო­ბა არაა, თავი უნდა შე­ვი­კა­ვოთ ნე­ბის­მი­ე­რი მოგ­ზა­უ­რო­ბის­გან.
• თუ უკვე დაბ­რუნ­დნენ მოგ­ზა­უ­რო­ბი­დან, ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია იმ პი­რე­ბის თვი­თი­ზო­ლა­ცი­ის წე­სე­ბის დაც­ვა, რად­გან თვით­შეგ­რძნე­ბა - „მე ეს არ და­მე­მარ­თე­ბა,“ უკვე არა­ერ­თხელ და­იმ­სხვრა.
• შე­საძ­ლო ინ­ფი­ცი­რე­ბულ ადა­მი­ან­თან ახლო კონ­ტაქ­ტის­გან თა­ვის არი­დე­ბა სა­მე­დი­ცი­ნო ნიღ­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბის გა­რე­შე.
• ხე­ლის ხში­რი და­ბა­ნა, არა­ნაკ­ლებ 20 წა­მის გან­მავ­ლო­ბა­ში საპ­ნი­თა და წყლით, ან ხე­ლის და­მუ­შა­ვე­ბა სპირ­ტის შემ­ცვე­ლი ხსნა­რით.
• და­უშ­ვე­ბე­ლია თვა­ლე­ბის, ცხვირ­სა და პი­რის ღრუს და­უ­ბა­ნე­ლი ხე­ლით შე­ხე­ბა.
• სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი ან/და სა­მუ­შაო ად­გი­ლის ხში­რი გა­ნი­ა­ვე­ბა და და­ლა­გე­ბა სვე­ლი წე­სით;
• იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ წყა­ლი დ სა­პო­ნი ხელ­მი­უწ­ვდო­მე­ლია, შე­იძ­ლე­ბა სპირ­ტის შემ­ცვე­ლი ან­ტი­სეპ­ტი­კუ­რი სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა .