ფო­ტოჟურ­ნა­ლის­ტი გოგა ჩა­ნა­დი­რი, ბოლო დროს სხვა­დას­ხვა სო­ცი­ა­ლურ მოძ­რა­ო­ბას უძღვე­ბა, მათ შო­რის, ქარ­თუ­ლი ენის და­სა­ცა­ვად აქ­ტი­უ­რად მუ­შა­ობს. ერთ-ერთი პრო­ექ­ტია "და­ვიც­ვათ ქარ­თუ­ლი ენა ბარ­ბა­რიზ­მე­ბის­გან".

"გა­ე­როს კა­ლენ­დრით, ყო­ვე­ლი წლის, 21 თე­ბერ­ვალს მშობ­ლი­უ­რი ენის დღე აღი­ნიშ­ნე­ბა. 2015 წელს სა­მო­ქა­ლა­ქო კლუბ­თან ერ­თად, რო­მელ­საც სოფო ბა­ჩი­ლა­ვა მე­ურ­ვე­ობ­და, ამ დღეს გა­მო­ვეხ­მა­უ­რეთ და ქარ­თულ ენას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი პრობ­ლე­მე­ბი სა­ზო­გა­დო­ე­ბას დედა ენის ბა­ღი­დან შე­ვახ­სე­ნეთ. იქ და­ი­ბა­და იდეა - ხე­ლის­გუ­ლებ­ზე ბარ­ბა­რიზ­მე­ბი და მათი ქარ­თუ­ლი შე­სა­ტყვი­სე­ბი დაგ­ვე­წე­რა, ფოტო გა­დაგ­ვე­ღო და სო­ცი­ა­ლუ­რი ქსე­ლით გაგ­ვევ­რცე­ლე­ბი­ნა.

რა უნდა ყო­ფი­ლი­ყო პირ­ვე­ლი სი­ტყვა? - დავ­ფიქ­რდი და მივ­ხვდი, რომ ამის­თვის გა­შე­ა­რე­ბა-გა­ზი­ა­რე­ბა შე­სა­ბა­მი­სი იქ­ნე­ბო­და, რად­გან, გარ­და იმი­სა, რომ ახა­ლი ბარ­ბა­რიზ­მი იყო და ლა­მის ათი­დან ცხრა იყე­ნებ­და, ში­ნა­არ­სობ­რი­ვა­დაც ჩვე­ნი სათ­ქმე­ლის გა­ზი­ა­რე­ბას გუ­ლის­ხმობ­და. სწო­რედ ამ სი­ტყვით და­ვი­წყეთ სა­მო­ქა­ლა­ქო მოძ­რა­ო­ბა - "და­ვიც­ვათ ქარ­თუ­ლი ენა ბარ­ბა­რიზ­მე­ბის­გან". ზუს­ტად 1 თვე­ში 10.000 ადა­მი­ა­ნი შე­მოგ­ვი­ერ­თდა. ყვე­ლა ტე­ლე­ვი­ზი­ამ გა­ა­შუ­ქა. წამ­ყვა­ნებ­მა ხე­ლის გუ­ლებ­ზე პირ­და­პირ ეთერ­ში და­ი­წე­რეს ბარ­ბა­რიზ­მე­ბი და ქარ­თუ­ლი შე­სა­ტყვი­სე­ბი. მოძ­რა­ო­ბას ბეჭ­დუ­რი მე­დი­აც გა­მო­ეხ­მა­უ­რა.

რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ამ მხარ­და­ჭე­რამ აუ­დი­ტო­რია გა­ზარ­და. რა შე­დე­გი მოჰ­ყვა? ადა­მი­ა­ნე­ბი და­ფიქ­რდნენ ბარ­ბა­რიზ­მის მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ზე და პრობ­ლე­მა გა­ი­აზ­რეს. დღეს უკვე ბევ­რი ამ­ბობს მო­წო­ნე­ბას "და­ლა­ი­ქე­ბის" ნაც­ვლად, "გა­შე­ა­რე­ბის" ნაც­ვლად გა­ზი­ა­რე­ბას და ამა­სო­ბა­ში, რუ­სუ­ლი ბარ­ბა­რიზ­მე­ბის ნა­წი­ლიც გა­ნი­დევ­ნა. მა­გა­ლი­თად, "მა­რო­ჟ­ნი", "რე­მე­ნი", "სე­მი­ჩკა", "ნას­კი", "რული", "სვე­ტა­ფო­რი", "ბა­სე­ი­ნი"... თით­ქმის იშ­ვი­ა­თად გვხვდე­ბა. ცხა­დია, ამით არ დავ­კმა­ყო­ფილ­დით და "ფბ"-ზე ცალ­კე გვერ­დი - მოძ­რა­ო­ბა "და­ვიც­ვათ ქარ­თუ­ლი ენა ბარ­ბა­რიზ­მე­ბის­გან" შევ­ქმე­ნით. ამ თე­მას პე­რი­ო­დუ­ლად პი­რად გვერ­დზეც ვეხ­მი­ა­ნე­ბი. ვდებ რო­მე­ლი­მე ნივ­თის ფო­ტოს და თან, ბარ­ბა­რიზმსა და ქარ­თულ შე­სა­ტყვისს ვურ­თავ. ამე­ვე მკი­თხველს ხში­რად ვთა­ვა­ზობ ქარ­თუ­ლი სი­ტყვე­ბის ათე­უ­ლებს," - გვე­უბ­ნე­ბა გოგა ჩა­ნა­დი­რი და გან­მარ­ტავს, რომ ამ მოძ­რა­ო­ბის ერ­თგვა­რი გაგ­რძე­ლე­ბაა "ქარ­თუ­ლი აბ­რაც," რი­თაც სა­ზო­გა­დო­ე­ბას აც­ნობს იმ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებს, რომ­ლე­ბიც იცა­ვენ კა­ნონს რეკ­ლა­მის შე­სა­ხებ და გარე აბ­რა­ზე ქარ­თუ­ლად აწე­რენ. თა­ნაც ისე, რომ ზო­მით, რა­ო­დე­ნო­ბით ან რი­გი­თო­ბით (ჯერ ქარ­თუ­ლი და მერე უცხო­უ­რი) უპი­რა­ტე­სო­ბას სა­ხელ­მწი­ფო ენას ანი­ჭე­ბენ. ქარ­თუ­ლი ენის და­სა­ცა­ვად, ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტი არა მხო­ლოდ სო­ცი­ა­ლურ ქსელს, სა­ჯა­რო გა­მოს­ვლებ­საც იყე­ნებს. ენა სა­ზო­გა­დო კუთ­ვნი­ლე­ბაა და მისი დაც­ვა - ყვე­ლას პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა.

სწო­რედ ამი­ტომ, ცოტა ხნის წინ, ენათ­მეც­ნი­ე­რე­ბის ინ­სტი­ტუტ­მა გოგა თა­ნა­მედ­რო­ვე ენის ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის თე­მებ­ზე მი­ძღვნილ V კონ­ფე­რენ­ცი­ა­ზე მი­იწ­ვია.

"კონ­ფე­რენ­ცი­ა­ზე ენათ­მეც­ნი­ერ­მა ლია ქა­რო­სა­ნი­ძემ მი­მიწ­ვია, სა­დაც თემა უნდა წარ­მო­მედ­გი­ნა - სო­ცი­ა­ლუ­რი ქსე­ლებ­ში არ­სე­ბუ­ლი ქარ­თუ­ლი. მი­ხა­რია, რომ მეც­ნი­ე­რებს, რომ­ლე­ბიც თა­ნა­მედ­რო­ვე ენა­ზე, მე­ტყვე­ლე­ბა­ზე გავ­ლე­ნას ახ­დე­ნენ, გა­აზ­რე­ბუ­ლი აქვთ სო­ცი­ა­ლუ­რი ქსე­ლის მნიშ­ვნე­ლო­ბა, ისიც, თუ რო­გორ მოქ­მე­დებს ის სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი აზ­რის ფორ­მი­რე­ბა­ზე.

მოკ­ლედ, კონ­ფე­რენ­ცი­ა­ზე ერთ-ერთი მომხსე­ნე­ბე­ლი ვი­ყა­ვი. ყუ­რა­დღე­ბით მო­მის­მი­ნეს და შემ­დეგ ბევ­რი კი­თხვაც და­მის­ვეს. აღ­მოჩ­ნდა, რომ უმე­ტე­სო­ბა ჩემს აქ­ტი­ვო­ბას ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით იც­ნობ­და. თუმ­ცა თა­ვი­დან ვღე­ლავ­დი იმა­ზე, ენათ­მეც­ნი­ე­რე­ბის წი­ნა­შე რა უნდა მე­ლა­პა­რა­კა," - გვიყ­ვე­ბა რეს­პონ­დენ­ტი.

რო­დე­საც ეს კამ­პა­ნია და­ი­წყო, გოგა ქარ­თუ­ლი ენის სა­კი­თხე­ბი­თაც მე­ტად და­ინ­ტე­რეს­და და მი­აჩ­ნია, რომ რაც მეტი ადა­მი­ა­ნი და­ინ­ტე­რეს­დე­ბა ქარ­თუ­ლი ენით, უკე­თე­სი მდგო­მა­რე­ო­ბა გვექ­ნე­ბა, უკეთ ვი­მე­ტყვე­ლებთ.

- მი­გაჩ­ნია, რომ ამ ხნის მან­ძილ­ზე შენ­მა აქ­ტი­უ­რო­ბამ შე­დე­გი გა­მო­ი­ღო?

- ბევ­რმა ადა­მი­ან­მა ბარ­ბა­რიზ­მებს ყუ­რა­დღე­ბა მი­აქ­ცია, აღარ იყე­ნე­ბენ სი­ტყვებს: "ვაბ­შე," "პროს­ტა," "მა­რო­ჟ­ნი," "დაჯე"... მეც პრაქ­ტი­კუ­ლად აღარ მე­პა­რე­ბა სა­უ­ბარ­ში ბარ­ბა­რიზ­მე­ბი - მე­ტყვლე­ბა გავ­წმინ­დე. უცხო სი­ტყვა გა­რე­უ­ლი ქა­თა­მი­ვით არის, რო­მე­ლიც მო­დის და ში­ნა­ურს აგ­დებს...

ისიც არ მეს­მის, ენის და­ბინ­ძუ­რე­ბას მხო­ლოდ ჟურ­ნა­ლის­ტებს რა­ტომ აბ­რა­ლე­ბენ?! ჟურ­ნა­ლის­ტი აი­რეკ­ლავს იმას, რაც ყო­ველ­დღი­ურ ურ­თი­ერ­თო­ბა­ში ეს­მის. სა­ლი­ტე­რა­ტუ­რო ენის ნორ­მებ­ში არა­ფე­რი შეც­ვლი­ლა, მაგ­რამ ადა­მი­ა­ნე­ბის მე­ტყვე­ლე­ბა მძი­მე მდგო­მა­რე­ო­ბა­შია. სო­ცი­ა­ლუ­რი ქსე­ლე­ბის მომ­ხა­რებ­ლე­ბი ცუ­დად მე­ტყვე­ლე­ბენ. არ­სე­ბობს სი­ტყვა - მე­გო­ბა­რი, მაგ­რამ მა­ინც ჯი­უ­ტად ამ­ბო­ბენ "ფრენ­დს". ვი­ღაც მიმ­ტკი­ცებ­და, ეს "ფე­ის­ბუქ-მე­გო­ბა­რია" და სწო­რედ ამი­ტომ არის ფრენ­დიო. არა­და, რა მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს, - მე­გო­ბა­რი მე­გო­ბა­რია.

- სო­ცი­ა­ლურ ქსელ­ში გა­მო­ხა­ტულ აგ­რე­სი­ულ ენა­ზე რას იტყვი?

- ქარ­თუ­ლი ენა თა­ვი­სი ში­ნა­არ­სით, არ არის აგ­რე­სი­უ­ლი. ადრე ჩვენს მე­ტყვე­ლე­ბა­ში გი­ნე­ბა არ არ­სე­ბობ­და. მაქ­სი­მუმ იყო ასე­თი ფორ­მა: "შენი დედა ჩემი ცოლი". თუმ­ცა ქარ­თუ­ლი რამ­დენ და­ლოც­ვის, შე­ლოც­ვის ფორ­მას იც­ნობს, იმ­დე­ნი და ისე­თი "შენი ჭი­რი­მე" ფორ­მე­ბია, რომ უცხო ენა­ში ნაკ­ლე­ბად მო­ი­პო­ვე­ბა...

მაგ­რამ სამ­წუ­ხა­როდ, აგ­რე­სია მოგ­ვე­ძა­ლა, რაც არას­რულ­ფა­სოვ­ნე­ბის კომ­პლექ­სით, მძი­მე სო­ცი­ა­ლუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბი­თაა გა­მოწ­ვე­უ­ლი, ადა­მი­ა­ნე­ბი, შე­საძ­ლებ­ლო­ბის მაქ­სი­მუმს ვერ ახ­დე­ნენ და იზ­რდე­ბა მათი უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბის ხა­რის­ხიც. რაც უფრო მაღ­ლია უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბის ხა­რის­ხი, მა­ღა­ლია აგ­რე­სი­უ­ლი გან­წყო­ბაც. ამ აგ­რე­სი­ის ნა­წი­ლია შუ­რიც, ერ­თმა­ნე­თის კარ­გად ყოფ­ნა არ უხა­რი­ათ და ლექ­სი­კაც ბილ­წსი­ტყვა­ო­ბით მდიდ­რდე­ბა.

მეც­ნი­ე­რე­ბი კი ამ­ტკი­ცე­ბენ, რომ უხამ­სი სი­ტყვე­ბი ადა­მი­ა­ნებს მა­შინ ეძა­ლე­ბათ, რო­დე­საც და­შო­რე­ბუ­ლე­ბი არი­ან წიგნს, არ აქვთ არ­გუ­მენ­ტი ჯან­სა­რად იკა­მა­თონ და მათ­თვის დამ­ცა­ვი "არ­გუ­მენ­ტი" ლან­ძღვა-გი­ნე­ბა და მუშ­ტი ხდე­ბა. ამას­თან, ფა­რუ­ლი კომ­პლექ­სე­ბი, სექ­სუ­ა­ლუ­რი დარ­ღვე­ვე­ბიც. მოკ­ლედ, ღრმა თე­მაა.

- რო­გორ ფიქ­რობ, შე­საძ­ლე­ბე­ლია ადა­მი­ან­თა მე­ტყვე­ლე­ბა გი­ნე­ბის­გან გა­იწ­მინ­დოს?

- სულ ალ­ბათ არც უნდა გა­იწ­მინ­დოს, იმი­ტომ, რომ გი­ნე­ბაც აუ­ცი­ლე­ბე­ლი ნა­წი­ლია, სრუ­ლად ვერ ამო­ი­ღებ, მაგ­რამ პროგ­რე­სი იმა­ში გვაქვს, რომ ქარ­თულ მრა­ვალ­სარ­თუ­ლი­ან გი­ნე­ბა­ში ბარ­ბა­რიზ­მებს არ ვი­ყე­ნებთ...

- ამ კამ­პა­ნი­ებს სრუ­ლი­ად უსას­ყიდ­ლოდ, ენ­თუ­ზი­აზ­მით უძღვე­ბი?..

- პრო­ექ­ტი ვინ­მეს­თვის რომ შე­მე­თა­ვა­ზე­ბი­ნა, გა­მო­დი­ო­და, რომ ამ ყვე­ლა­ფერს ფუ­ლის­თვის ვა­კე­თებ­დი. არა­და, მაქვს იდეა, რომ ვი­ლა­პა­რა­კოთ ქარ­თუ­ლად, მო­ვუფრ­თხილ­დეთ ჩვენს სა­ლა­პა­რა­კო ენას, რაც სა­სი­ცო­ცხლოდ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. ამა­ში ფულს ვერ ავი­ღებ!

- ქარ­თუ­ლი აბ­რის მი­მარ­თუ­ლე­ბით რა სი­ტუ­ა­ცი­აა, იცა­ვენ კა­ნონს?

- "ქარ­თუ­ლი აბრა" ესეც მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი კამ­პა­ნი­აა. კა­ნო­ნი რეკ­ლა­მის შე­სა­ხებ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის ხელ­მძღვა­ნელს გარე აბ­რა­ზე ავალ­დე­ბუ­ლებს ქარ­თულ წარ­წე­რას პირ­ვე­ლად ქარ­თულ ენა­ზე, შემ­დეგ უკვე უცხო­უ­რად. ჩვენ­თან არის წარ­წე­რე­ბი, როცა ქარ­თუ­ლი მცი­რე ზო­მით არის და უცხო­უ­რი დიდი. ბევ­რი ნონ­სენ­სია, მა­გა­ლი­თად, გუ­და­ურ­ში, 41 და­წე­სე­ბუ­ლე­ბი­დან, და­ახ­ლო­ე­ბით 39 ამ კა­ნონს არ­ღვევს. ამი­ტომ ჩემს გვერ­დზე მხო­ლოდ მათ ვა­თავ­სებ, ვინც კა­ნონს პა­ტი­ოს­ნად იცავს. ხოლო ვინც არ­ღვევს, გვერ­დზე არა­ნა­ირ რეკ­ლა­მას არ ვუ­წევ.

- ეს კამ­პა­ნი­ე­ბი რამ­დენ ხანს გაგ­რძელ­დე­ბა?

- იქამ­დე, ვიდ­რე არ დავ­რწმუნ­დე­ბი, რომ ენის დე­პარ­ტა­მენ­ტი არ მუ­შა­ობს. სა­ხელ­მწი­ფო ენას მოფრ­თხი­ლე­ბა უნდა. თით­ქმის ყო­ველ დღე ვდებ ჩემს გვერ­დზე თითო ფო­ტოს გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ბარ­ბა­რიზ­მის შე­სა­ხებ, ვუ­წერ ქარ­თულ შე­სა­ტყვისს - შლაგ­ბა­უ­მი - ხერ­გი­ლი, კა­ნატ­კა - სა­ბა­გი­რო, პრო­ბკა - სა­ცო­ბი, ლა­ფატ­კა - ნი­ჩა­ბი, პო­ვა­რი - მზა­რე­უ­ლი, კუხ­ნა - სამ­ზა­რე­უ­ლო და ა.შ. რად­გა­ნაც ჯერ კი­დევ ის­მის - პრი­ვეტ, პაკა, სენ­სი­ტი­უ­რი, ქას­თინ­გი, ყუ­რა­დღე­ბას არ მო­ვა­დუ­ნებ. ასე­ვე, არ მომ­წონს, როცა ავ­ტო­ბუ­სის ზო­ლებ­ზე მხო­ლოდ ინ­ლი­სუ­რად აწე­რია "ბას ლეინ". ერთ-ერთი ყველ­ზე გვარ­ცე­ლე­ბუ­ლი ინ­გლი­სუ­რი სი­ტყვა კი არის "ოკეი". მე მის ნაც­ვლად ყო­ველ­თვის "კარ­გის" ვი­ყე­ნებ და მის შე­მოკ­ლე­ბულ ფორ­მად "კგ" მაქვს, მაგ­რამ ამა­ში კი­ლოგ­რამს კი არა, კარ­გის ვგუ­ლის­ხმობ.

მოკ­ლედ, ბევ­რი რამ არის კი­დევ გა­მო­სას­წო­რე­ბე­ლი.

ლალი ფა­ცია

AMBEBI.GE