მსოფ­ლიო კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ძეგლ­თა ნუს­ხა­ში 1031 ძეგლია შე­სუ­ლი, მათ­გან რამ­დე­ნი­მე ქარ­თუ­ლია. თუმ­ცა, ბოლო დროს ქარ­თულ ძეგ­ლებს გარ­კვე­უ­ლი სა­შიშ­რო­ე­ბა შე­ექ­მნათ და "იუ­ნეს­კომ" მსოფ­ლიო კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ნუს­ხი­დან მათი ამო­ღე­ბის სა­კი­თხი გა­ნი­ხი­ლა.

რო­დის და რო­გორ შე­ვი­და ქარ­თუ­ლი ძეგ­ლე­ბი იუ­ნეს­კოს სი­ა­ში? რა­ტომ დად­გა დღის წეს­რიგ­ში ქარ­თუ­ლი ძეგ­ლე­ბის ნუს­ხი­დან ამო­ღე­ბის სა­კი­თხი და დღეს რა ვი­თა­რე­ბაა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით - ამ თე­მებ­ზე სა­სა­უბ­როდ კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის დაც­ვის ეროვ­ნუ­ლი სა­ა­გენ­ტოს "იუ­ნეს­კო­სა" და სა­ერ­თა­შო­რი­სო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის სამ­სა­ხუ­რის უფ­რო­სის მო­ვა­ლე­ო­ბის შემ­სრუ­ლე­ბელს, მა­ნა­ნა ვარ­ძე­ლაშ­ვილს და­ვუ­კავ­შირ­დით:

- 1994 წელს "იუ­ნეს­კოს" მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ნუს­ხა­ში სა­ქარ­თვე­ლოს სამი ძეგლი შე­ვი­და. ერთი ნო­მი­ნა­ცი­ის ქვეშ გა­ფორმ­და ბაგ­რა­ტის სა­კა­თედ­რო ტა­ძა­რი და გე­ლა­თის მო­ნას­ტე­რი, მე­ო­რე ნო­მი­ნა­ცია მცხე­თის ჯვარს, სვე­ტი­ცხო­ველ­სა და სამ­თავ­როს ერგო. 1996 წელს ამ ნუს­ხა­ში კი­დევ ერთი არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი ძეგლი შე­ი­ტა­ნეს - ეს არის ზემო სვა­ნე­თი, ანუ ზემო სვა­ნე­თის ის­ტო­რი­უ­ლი და­სახ­ლე­ბა, უშ­გუ­ლის თე­მის სო­ფე­ლი ჩა­ჟა­ში. გარ­და ამი­სა, "იუ­ნეს­კო" სა­ხელ­მწი­ფო­ებს ყო­ველ­თვის სთხოვს, მო­ამ­ზა­დონ წი­ნას­წა­რი ნუს­ხე­ბი ძეგ­ლებ­ზე. აღ­ნიშ­ნუ­ლი ნუს­ხა ბო­ლოს 2007 წელს გა­ნახ­ლდა და ამ მო­ნა­ცე­მე­ბით, მას­ში 14 ძეგლია შე­სუ­ლი. ნა­მუ­შე­ვა­რია ჯერ­ჯე­რო­ბით მხო­ლოდ, ვარ­ძია-ხერ­თვი­სის მი­მარ­თუ­ლე­ბით, მაგ­რამ ნო­მი­ნა­ცი­ად არც ერთი არ არის მომ­ზა­დე­ბუ­ლი.

- ე.ი. ეს არის ჩვე­ნი მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი უძ­რა­ვი ძეგ­ლე­ბის ნუს­ხა? არა­და, ისე­თი ინ­ფორ­მა­ცი­აც არის გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი, რომ თით­ქოს ქუ­თა­ი­სი­სა და მცხე­თის ის­ტო­რი­უ­ლი ძეგ­ლე­ბი მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ნუს­ხი­დან ამო­ი­ღეს.

- მცხე­თის ის­ტო­რი­ულ ძეგ­ლებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით, წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში დაგ­როვ­და პრობ­ლე­მე­ბი. ეს იყო თი­თო­ე­უ­ლი ძეგლის კონ­სერ­ვა­ცი­ის სა­კი­თხი, მარ­თვი­სა და მოვ­ლა-პატ­რო­ნო­ბის სის­ტე­მა, არა­თან­მიმ­დევ­რუ­ლი გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბა, რის გა­მოც ისი­ნი 2009 წელს, მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის კო­მი­ტე­ტის 33-ე სე­სი­ა­ზე სა­შიშ­რო­ე­ბა­თა ქვეშ მყო­ფი ძეგ­ლე­ბის ნუს­ხა­ში შე­ი­ტა­ნეს. 2010 წელს კი, 34-ე სე­სი­ა­ზე მათ ბაგ­რა­ტის სა­კა­თედ­რო ტა­ძა­რი და გე­ლა­თის მო­ნას­ტე­რიც მიჰ­ყვა, ანუ შე­ვი­და მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის სა­შიშ­რო­ე­ბა­თა ქვეშ მყო­ფი ძეგ­ლე­ბის ნუს­ხა­ში.

ბაგ­რა­ტი და გე­ლა­თის მო­ნას­ტე­რი ამ ნუს­ხა­ში ბაგ­რა­ტის რე­კონ­სტრუქ­ცი­ის გამო აღ­მოჩ­ნდა. არა­და, ბაგ­რა­ტის სა­კა­თედ­რო ტაძ­რის რე­კონ­სტრუქ­ცია გა­ცი­ლე­ბით ადრე, 1993 წელს გა­და­წყდა, მა­შინ ფონ­დიც იყო და­არ­სე­ბუ­ლი და ამის ნი­ა­დაგ­ზე, 2004 წელს სა­ხელ­მწი­ფო გვერ­დით და­უდ­გა სა­პატ­რი­არ­ქოს და მოხ­და ძეგლის რე­კონ­სტრუქ­ცია.

მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ცენ­ტრმა კი ეს 2009 წელს გა­ი­გო, რო­დე­საც ერთ-ერ­თმა იტა­ლი­ელ­მა ინ­ჟი­ნერ­მა სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მოს­ვლი­სას ნახა, რომ მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ცენ­ტრთან შე­უ­თან­ხმებ­ლად ბაგ­რატ­ზე სა­მუ­შა­ო­ე­ბი იყო გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი. დღეს მსოფ­ლი­ო­ში სა­რეს­ტავ­რა­ციო მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ში არ­სე­ბობს ასე­თი მიდ­გო­მა, - თუ არის სა­ჭი­რო­ე­ბა, რომ ძეგლი რამე ფორ­მით აღ­დგეს, მას უნდა ახ­ლდეს ეპო­ქის­თვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი მე­თო­დო­ლო­გი­ით სა­შე­ნი მა­სა­ლე­ბი და შექ­ცე­ვა­დი უნდა იყოს.

- რას გუ­ლის­ხმობთ?

- ხვალ რომ ვი­ღა­ცამ გა­და­წყვი­ტოს, რომ ეს მი­ნა­შე­ნი სა­ჭი­რო აღარ არის და უნდა მო­იხ­სნას, უმ­ტკივ­ნე­უ­ლოდ უნდა მო­იხ­სნას. "იუ­ნეს­კოს" ამ მო­თხოვ­ნას, ბაგ­რატ­თან და­კავ­ში­რე­ბით, ვერ გან­ვა­ხორ­ცი­ე­ლებ­დით, მით უმე­ტეს, გუმ­ბა­თის სივ­რცე­ზე. მოკ­ლედ, თა­ნა­მედ­რო­ვე მიდ­გო­მე­ბით და­ფა­რუ­ლი კედ­ლე­ბი "იუ­ნეს­კოს­თვის" მი­უ­ღე­ბე­ლი აღ­მოჩ­ნდა. ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი სა­მუ­შა­ო­ე­ბის გამო ბაგ­რა­ტის სა­კა­თედ­რო ტაძ­რის ავ­თენ­ტუ­რი ნა­წი­ლი ძა­ლი­ან ცო­ტა­ღა დარ­ჩა. ახა­ლი უფრო მე­ტია და ამის გამო ახ­ლი­სა და ძვე­ლის გარ­ჩე­ვა გარ­თულ­და. მოკ­ლედ, ძეგლ­მა ავ­თენ­ტუ­რო­ბა და­კარ­გა, - ასე­თი აღ­მოჩ­ნდა სა­ბო­ლოო ვერ­დიქ­ტი. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ქვე­ყა­ნამ ყვე­ლა­ფე­რი გა­ა­კე­თა იმის­თვის, რომ 2012 წლის სე­სი­ა­ზე, მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ცენ­ტრთან თა­ნამ­შრომ­ლო­ბით და კარ­გი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ით, ბაგ­რა­ტი­სა და გე­ლა­თის ძეგ­ლე­ბი მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ძეგ­ლე­ბის ნუს­ხი­დან არ ამო­ე­ღოთ.

- ე.ი. "იუ­ნეს­კომ" დაგვზო­გა...

- კი, რად­გა­ნაც გა­ით­ვა­ლის­წი­ნა და და­ი­ნა­ხა ქვეყ­ნის თან­მიმ­დევ­რუ­ლი, გა­მარ­თუ­ლი ქმე­დე­ბე­ბი, მე­თო­დო­ლო­გი­უ­რი მიდ­გო­მა და გე­ლა­თის მო­ნას­ტერ­თან და­კავ­ში­რე­ბით მი­ი­ღეს გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა, რომ ის შე­ე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­ნათ ამ სი­ა­ში. ამას­თან, მო­უ­წო­და ქვე­ყა­ნას, რომ და­იც­ვას ბუ­ფე­რუ­ლი ზონა და აღარ გა­და­ფა­როს ბაგ­რა­ტის სა­კა­თედ­რო ტა­ძა­რი, მაგ­რამ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბი­დან აღ­სრუ­ლე­ბამ­დე მთე­ლი რიგი პრო­ცე­დუ­რუ­ლი სა­კი­თხე­ბია, რომ­ლე­ბიც წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში იწე­ლე­ბა. დღე­ვან­დე­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბით, ბაგ­რა­ტის სა­კა­თედ­რო ტა­ძა­რი და გე­ლა­თის მო­ნას­ტე­რი მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ნუს­ხა­ში სა­შიშ­რო­ებ­თა ქვეშ მყო­ფი ძეგ­ლე­ბის სი­ა­შია.

- რაც შე­ე­ხე­ბა მცხე­თას და ჯვარს?

- ისი­ნიც საფრ­თხის ქვეშ მყო­ფი ძეგ­ლე­ბის ნუს­ხა­შია, რად­გა­ნაც წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ქვეყ­ნის მიერ ბევ­რი ქმე­დე­ბა იქნა მათ­ზე გან­ხორ­ცი­ლე­ბუ­ლი. 2015 წელს კი, ახალ გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბა­ზე მო­რა­ტო­რი­უ­მი გა­მო­ცხად­და: მცხე­თამ უნდა შე­ი­მუ­შა­ვოს მი­წათ­სარ­გებ­ლო­ბის გენ­გეგ­მა, ანუ ქა­ლაქმშე­ნებ­ლო­ბის დო­კუ­მენ­ტა­ცია (ეს მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ცენ­ტრის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მო­თხოვ­ნაა). თი­თო­ე­უ­ლი შე­ნო­ბა ცალ­კე უნდა იქ­ნას გან­ხი­ლუ­ლი. ამი­ტომ სა­ხელ­მწი­ფომ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ნა­ბი­ჯე­ბი გა­დად­გა, ბევ­რი რამ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბუ­ლია, ეს აღი­ნიშ­ნა კი­დეც, მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ცენ­ტრი­დან პო­ზი­ტი­უ­რი გა­მოხ­მა­უ­რე­ბა გვაქვს. ჯვარ­ზე უნი­კა­ლუ­რი პრო­ექ­ტე­ბი გან­ხორ­ცი­ელ­და, კერ­ძოდ, ად­გილ­ზე კონ­სერ­ვა­ცი­ის, ჩა­ტარ­და სვე­ტი­ცხოვ­ლის ანა­ზომ­ვე­ბი, მისი მდგრა­დო­ბა შე­მოწ­მდა და დღემ­დე მო­ნი­ტო­რინ­გის სის­ტე­მაა და­ყე­ნე­ბუ­ლი. კულ­ტუ­რუ­ლი ლან­დშაფ­ტის კვლე­ვა მოხ­და და ახლა ქა­ლა­ქის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი მი­წით სარ­გებ­ლო­ბის გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მის შე­მუ­შა­ვე­ბის პრო­ცეს­შია, რა­შიც ჩვე­ნი სა­ა­გენ­ტოა ჩარ­თუ­ლი.

- მცხე­თა სა­შიშ­რო­ე­ბის ქვეშ მყო­ფი ძეგ­ლე­ბის ნუს­ხა­ში კონ­კრე­ტუ­ლად რა­ტომ მოხ­ვდა?

- ხომ გი­თხა­რით, ად­რე­უ­ლი წლე­ბი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, ამ ძეგ­ლებ­ზე არა­სა­თა­ნა­დო სა­კონ­სერ­ვა­ციო სი­ტუ­ა­ცია იყო, მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და არე­ა­ლე­ბის სპონ­ტა­ნუ­რი გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბა, სვე­ტი­ცხოვ­ლის გარ­შე­მო მოხ­და მშე­ნებ­ლო­ბა, რაც რო­გორც ერ­თმა­ნეთ­თან მი­უ­სა­და­გო შე­ნო­ბე­ბით, ასე­ვე სვე­ტი­ცხო­ველ­თან შე­უ­თავ­სე­ბე­ლი ნა­გე­ბო­ბე­ბით გა­მო­ი­ხა­ტა. ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით არა­თან­მიმ­დევ­რუ­ლი პო­ლი­ტი­კა იყო, "იუ­ნეს­კო" მარ­თვის სის­ტე­მის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას ითხოვ­და, ამი­ტომ ეროვ­ნუ­ლი სა­ა­გენ­ტოს ინი­ცი­რე­ბით "იუ­ნეს­კოს" მიერ კა­ნონპ­რო­ექ­ტი მომ­ზად­და, მაგ­რამ ჯერ მისი დამ­ტკი­ცე­ბა შე­ჩე­რე­ბუ­ლია, რად­გა­ნაც კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის კო­დექსზე ვმუ­შა­ობთ, რო­მელ­შიც აი­სა­ხე­ბა ჩვენ მიერ გა­კე­თე­ბუ­ლი მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის კა­ნო­ნი, - ესეც ერთ-ერთი გა­მო­სას­წო­რე­ბე­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბაა.

- სა­ბო­ლო­ოდ, დაბ­რუნ­დე­ბა თუ არა მცხე­თის ძეგ­ლე­ბი მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ძი­რი­თად ნუს­ხა­ში?

- ეს შე­საძ­ლე­ბე­ლია და სწო­რედ ამი­ტო­მაც ვმუ­შა­ობთ აღ­ნიშ­ნუ­ლი დო­კუ­მენ­ტის მომ­ზა­დე­ბა­ზე, რა­საც მცხე­თის მი­წათ­სარ­გებ­ლო­ბის დო­კუ­მენ­ტი ჰქვია და რაც უპ­რე­ცე­დენ­ტო შემ­თხვე­ვაა, არა მარ­ტო სა­ქარ­თვე­ლოს დო­ნე­ზე. მსოფ­ლიო ბან­კმა რე­გი­ო­ნუ­ლი პრო­ექ­ტის გან­ვი­თა­რე­ბის ფარ­გლებ­ში, მხა­რი დაგ­ვი­ჭი­რა, მცხე­თა-მთი­ა­ნე­თის გან­ვი­თა­რე­ბა­საც აპი­რე­ბენ. აღმშე­ნებ­ლო­ბი­თი დო­კუ­მენ­ტი სწო­რედ "იუ­ნეს­კოს" ექ­სპერ­ტე­ბის მო­თხოვ­ნე­ბი­სა და რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე უნდა შე­მუ­შავ­დეს.

ასე­თი სა­ყო­ველ­თაო ჩარ­თუ­ლო­ბა მდგო­მა­რე­ო­ბის გა­მოს­წო­რე­ბის მიზ­ნით, მსოფ­ლიო რუ­კა­ზე ძა­ლი­ან იშ­ვი­ა­თია. მოკ­ლედ, ყვე­ლა­ნი აქ­ტი­უ­რად ვმუ­შა­ობთ, რომ წელსვე დად­გეს სა­კი­თხი მცხე­თის დაბ­რუ­ნე­ბი­სა მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის ძი­რი­თად ნუს­ხა­ში. 2008 წლი­დან არ­სე­ბობს პრო­ექ­ტი, რო­მელ­საც მივ­ყვე­ბით, რო­მე­ლიც კი­დევ უფრო იხ­ვე­წე­ბა, ნელ-ნელა ემა­ტე­ბა სხვა­დას­ხვა კომ­პო­ნენ­ტე­ბი, თი­თო­ე­ულ კრი­ტი­კულ შემ­თხვე­ვა­ში, რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბის­თვის "იუ­ნეს­კოს" მივ­მარ­თავთ და მხო­ლოდ მათ მიერ გა­ცე­მუ­ლი პა­სუ­ხის შემ­დეგ გავ­ცემთ ამა თუ იმ პრო­ექ­ტზე ნე­ბარ­თვას და ვთან­ხმდე­ბით მის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ზე. ამას­თან, მუ­შა­ო­ბა მი­დის იმ მი­მარ­თუ­ლე­ბი­თაც, რომ ნუს­ხა იყოს მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი, თა­ნაბ­რად იქ­ნას წარ­მოდ­გე­ნი­ლი რო­გორც რე­ლი­გი­უ­რი, ისე სა­ე­რო, ინ­დუსტრი­უ­ლი და სხვა­დას­ხვა ტი­პის ძეგლი, რომ ქვე­ყა­ნა სხვა­დას­ხვა კუ­თხით იყოს წარ­მო­ჩე­ნი­ლი.

ლალი ფა­ცია

AMBEBI.GE