რამდენიმე დღის წინ მამადავითისკენ მიმავალ ქვაფენილიან აღმართს შევუდექი. მიხვეულ-მოხვეული გზების ავლის შემდეგ, პირველად ალექსანდრე გრიბოედოვისა და მისი მეუღლის, ნინო ჭავჭავაძის, საფლავთან შევისვენე. ჭაღარა მამაკაცი უცხოელ ტურისტებს XIX საუკუნეში დასაფლავებულ რუს პოეტსა და მის მეუღლეზე უყვებოდა... ეს ადამიანი, პანთეონის მომვლელი, 67 წლის ოთარ გაგუა გახლდათ, კაცი, რომელიც ზუსტად 15 წლის წინ ექსკურსიამძღოლობას გვიწევდა მე და ჩემს კლასელებს.
ოთარ გოგუა
- ბაბუ, რა არის გარდაცვალება?
- გარდაცვალება სხვა სამყაროში გადანაცვლებას ნიშნავს...
- სხვა სამყარო სად არის?
- ცაში. მზესთან, მთვარესა და ვარსკვლავებთან...
- მაშინ სასაფლაო რატომ არის? იქ რატომ მიჰყავთ მიცვალებულები? ან სიკვდილი რაღა არის?
- ბაბუ, სიკვდილსა და სასაფლაოზე არავინ ოცნებობს, მაგრამ არსებობს სასაფლაო, რომელიც საოცნებოა. რომ გაიზრდები, ამას მერე მიხვდები...
- რატომ?
- იქ ჩვეულებრივი მოკვდავი უკვდავი ხდება.
- სად არის ის ადგილი, სადაც უკვდავები ხდებიან?
- ამ ადგილს მთაწმინდის პანთეონი ჰქვია, ბაბუ...
ათიოდე წლის შვილიშვილისა და ბაბუის ამ დიალოგს რამდენიმე დღის წინ ერთ-ერთ სკვერში შევესწარი... ყოველ პასუხს ახალი კითხვა მოსდევდა. მათი საუბარი დიდხანს გაგრძელდა და საბოლოოდ, ცნობისმოყვარე ბიჭუნამ ბაბუისგან დაპირება მიიღო, რომ უკვდავების სასაფლაოზე აუცილებლად აიყვანდა...
ჩემი ბავშვობა გამახსენდა. მეხუთე კლასში ვიყავი, როცა რაიონიდან თბილისში ექსკურსიაზე მამადავითზე ავედით. ეზოში მამაკაცი დაგვხვდა - მომვლელი, რომელიც ექსკურსიამძღოლობასაც გვიწევდა. მაშინ პირველად დავინახე ხელისგულივით გადაშლილი თბილისი მთაწმინდიდან...
"ჩემთვის მთაწმინდის პანთეონი მეორე ოჯახია..."
15 წელია, მისი ყოველი დილა პანთეონში მოსვლით იწყება. ტერიტორიას ფოთლებისგან ასუფთავებს და შემდეგ ყველა საფლავს საგულდაგულოდ წმენდს.
ოთარ გაგუა: -"მათემატიკური სკოლის დამთავრების შემდეგ, უმაღლესი სასწავლებელი წითელ დიპლომზე დავამთავრე. 90-იან წლებში, ბიზნესი წამოვიწყე - რუსეთიდან საკვები პროდუქტი შემომქონდა. კარგად ვცხოვრობდი, მაგრამ მერე ყველაფერი აირია და მოსკოვიდან საქართველოში დავბრუნდი. სამსახური ვერსად ვიშოვე და დეპრესია დამეწყო. ამ ტაძრის წინამძღვარი, არქიმანდრიტი მამა იოანე, ჩემი ბავშვობის მეგობარია. მისი კურთხევით დავიწყე მუშაობა პანთეონში. მას შემდეგ აქა ვარ, ყოველდღე, შაბათ-კვირის ჩათვლით, დილის 8 საათიდან საღამომდე. დილა საფლავების დასუფთავებით იწყება, შემდეგ ნარგავებს ვრწყავ, ფილებს ვრეცხავ. ჩემ გარდა, აქ ერთი ქალიც მუშაობს, ერთად ვუვლით აქაურობას. ყველა თავისებურად ცდილობს, ჩვენი შრომა რაღაცით დააფასოს. მაგალითად, ყოველ შაბათს ან კვირას აუცილებლად მოდის მერაბ სეფაშვილის სიდედრი, ქალბატონი ტატა, და სიგარეტის ფულს მაძლევს. მეუხერხულება და ვეუბნები, რომ არ არის შეწუხება საჭირო, მაგრამ მაინც მიტოვებს. შენ ეს დაიმსახურეო, მეუბნება. ბევრი მადლობას გვიხდის გაწეული შრომისთვის. მე კი ღმერთმა მარგუნა ბედნიერება, რომ ყოველდღიურად ბუმბერაზი ადამიანების საფლავებს შევეხო.
"სტალინის საზოგადოება" და პროკლამაციები..."
- ერთი საყვარელი ადგილი მაქვს. როცა ვიღლები,
გრიშაშვილის საფლავთან ქვის სკამზე ჩამოვჯდები და ვუყურებ აქ მოსულ ადამიანებს. იცით, გული რაზე მწყდება?
სამწუხაროდ, მოდიან ადამიანები, რომლებიც არც იცნობენ ჩვენს საზოგადო მოღვაწეებს.
დღის განმავლობაში 300-მდე კაცი მაინც მოდის როგორც ტაძარში, ისე პანთეონში. ძირითადად, უცხოელები არიან. ქართველები უმეტესად საღამოობით, მთაწმინდის პარკიდან რომ ჩამოდიან, მაშინ შემოივლიან. წლების წინ, როცა პანთეონში დაცვა არ გვყავდა, ხშირად მოდიოდნენ ნასვამი მამაკაცები და გალაკტიონისა და ვაჟას საფლავებთან სადღეგრძელოებს ამბობდნენ. მას შემდეგ, რაც დაცვა დააყენეს, მსგავსი აღარაფერი ხდება. ადრე ხშირად "საზოგადოება სტალინის" წევრები სტალინის დედის საფლავზე პლაკატებს აკრავდნენ, რომლებსაც მათი წასვლისთანავე ვხსნიდი. ახლა ყვავილები მოაქვთ და თაიგულების ქვეშ მალულად დებენ პროკლამაციებს."